Mısır Yetiştiriciliği

Mısır bitkisinin kökeni ve gen merkezi Amerika kıtasıdır. Mısır bitkisi dünyada ve ülkemizde bitkisel kökenli proteinlerin yeterli ve ekonomik üretimi için büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde mısır tarımı hayvansal protein üretimine büyük ölçüde katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bu bitkiden elde edilen nişasta, glikoz ve yağ ülke ekonomimizde ham madde açısından büyük önem taşımaktadır.

Dünyada üretilen mısırın %73’ü yem yapımında, geriye kalan %27’si ise insan beslenmesinde kullanılmaktadır. Mısırın kullanım oranları ülkelerin gelişmişlik durumuna göre değişmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde hayvan beslenmesinde %46, insan beslenmesinde ve sanayi hammaddesi olarak %54’tür. Gelişmiş ülkelerde ise mısır hayvan beslenmesinde %90, insan beslenmesinde ve sanayi hammaddesi olarak %10 oranında kullanılmaktadır.

Tahıllar içerisinde dünyada ekiliş ve üretim bakımından mısır, buğday ve arpadan sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Ülkemizde mısır üretimi ile özellikle sulanabilir tarım arazilerinin artmasına bağlı olarak son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. Uygun iklim şartlarına sahip ve sulanabilen tarım alanlarında mısır ikinci ürün olarak ekilmekte, süt ve besi hayvanı yetiştiricileri için kaliteli, bol ve ucuz yem kaynağı sağlamaktadır.

Dünyada insanın tükettiği günlük kalorinin %11’i mısırdan sağlanmaktadır. Bu oran gelişmiş ülkelerde %4’tür. Gelişmekte olan ülkelerde ise %27’lere çıkmaktadır. Mısır bitkisinden birim alandan yüksek verim alınması, yetiştirme tekniği, hasat, nakliye ve depolama gibi işlemlerinin kolaylığı ve sürekli geliştirilme özelliğine sahip olması nedeni ile diğer tahıllara göre endüstride daha geniş bir kullanım alanına sahiptir. Mısır, hayvan yemi ve insan besini olarak çok geniş alanlarda kullanılan bir bitkidir. Ülkemizde mısır, hemen her bölgede yetiştirilmektedir. Fakat genel olarak Karadeniz ve Güney Marmara Bölgesi’nde tarımı daha yoğun olarak yapılmaktadır.

Mısırın Bitkisel Özellikleri

Mısır bitkisinin başlıca bitkisel özellikleri şunlardır

Kök

Mısır saçak kök sistemine sahip bir bitkidir. Mısır kökleri 60–80 cm yanlara ve 2–2,5 m derinliğe inebilmektedir. Mısırda geçici, kalıcı ve destek kökleri olmak üzere üç türlü kök bulunmaktadır.

• Geçici kökler

2–5 adet arasında, embriyodan çıkar ve kökçük ile birlikte mısırda köklenmeyi sağlar. Asıl görevi kalıcı kökler çıkıncaya kadar bitkiyi beslemektir.

• Kalıcı kökler

Genç bitkilerde birkaç yaprak çıkınca gelişirler. Bu köklerde ilk 4–5 hafta gelişme, yanlara doğru olmaktadır.

• Destek kökleri

Gelişim sürecini tamamlayan bitkinin toprak üstündeki boğumlardan toprağa doğru uzanan köklerdir. Kalın olan bu kökler boğaz doldurma ile toprak içine alınmalıdır. Bu köklerin asıl görevi bitkinin dik durmasını sağlamak ve dış etkenlere karşı yatmasını önlemektir.

Sap ve yaprak

Mısır bitkisinde sap, boğum ve boğum aralarından meydana gelir. Mısırda bitki boyu ortalama 1–3 metre arasında değişmektedir. Bazı durumlarda bitki boyu 5–6 metreye kadar çıkabilmektedir. Bitkide en üst boğum arasının ucunda erkek çiçek topluluğu olan tepe püskülü yer almaktadır. Diğer boğumlarda birer yaprağa, ortadaki bir veya birkaç boğum birer koçana sahiptir. Mısırda kardeşlenme çeşitlere göre değişmektedir. Özellikle kurak bölgelerde ve tane üretimi için üretilen mısır çeşitlerinde kardeşlenme istenmez. Silajlık olarak yetiştirilen çeşitlerde ise kardeşlenme istenir.

Çiçek

Mısır bitkisinde tepe püskülünde erkek çiçekler, sap boğumlarından çıkan koçanlar üzerinde ise dişi çiçekler yer almaktadır. Mısır tek evcikli bir bitkidir. Yani bir bitkide erkek ve dişi çiçeklerin farklı yerlerde bulunuyorsa o bitkiye tek evcikli bitki adı verilir. Tek evcikli bitkilerde yüksek oranda yabancı döllenme görülür. Mısır yaklaşık %96 oranında yabancı döllenen bir bitkidir.

• Erkek çiçekler (tepe püskülü)

Yaklaşık 3–5 milyon polen vermektedir. Tepe püskülünde bitkinin koçan püskülü vermesinden 1–3 gün önce çiçeklenme başlar. Nemli ve serin havalarda çiçeklenme süresi uzar, sıcak ve kurak havalarda ise kısalır. Bir mısır bitkisinin çiçek tozu verme süresi 7–10 gün sürer.

• Dişi çiçekler (koçan)

Tepe püskülünün görünmesinden 4–8 gün sonra oluşur. Bir koçanda püsküllerin çıkışı, hava koşullarına da bağlı olarak, 2–4 günde tamamlanır. Her koçanda 300–1000 püskül oluşur ve polen alıncaya kadar 10–15 gün canlı kalabilir.

Dane

Mısır danesi kabuk, endosperm ve embriyo olmak üzere üç ana kısımdan meydana gelir. Danenin şekli, mısır çeşidinin genetik yapısına bağlı olarak değişir. Dane boyu ise hem mısırın genetik yapısına hem de çevre koşullarına bağlıdır. Mısır dane özelliklerine göre at dişi mısır, sert mısır, cin mısır, şeker mısır, unlu mısır, mumlu mısır ve kavuzlu mısır olarak yedi farklı şekildedir.

Bu mısırlar içerisinde ülkemizde en çok at dişi mısır üretimi yapılmaktadır. Bu mısırın dane biçimi at dişini andırmaktadır. Şeker mısırda endosperm şekerli olduğundan taze iken tatlıdır ve taze tüketim için süt olum devresinde hasat edilmektedir. Taneleri en sert ve küçük olan ise cin mısırdır. Cin mısır çerez olarak değerlendirilmektedir.

Mısır Bitkisi için Sıcaklıklar Nasıl Olmalıdır?

Normal olarak mısır bitkisi 10-11 °C’de çimlenmeye başlayabilmektedir. 5-10 cm derinliğindeki toprak sıcaklığı 15 °C’ye ulaştığında çimlenme olayı hızlanır. Çimlenme sırasında, kök ve sap uzama miktarı ile sıcaklığın 10-30 °C arasında yer almasıyla doğrusal ilişkisi vardır. Sıcaklık 32 °C’ye ulaştığında kök ve sap uzamasında ani bir azalma görülür ve sıcaklık 40 °C’ye ulaşınca çimler ölür. Öte yandan sıcaklık 9 °C’nin altına düşerse de kök uzaması durur.

Mısır üretimi için ideal sıcaklık 24-32 °C’ler arasıdır. Mısır bir sıcak iklim bitkisi olmasına rağmen aşırı sıcaklık isteyen bir bitki değildir. Sıcaklık 38 °C’ye ulaştığında sulama şartlarında bile transprasyonla kaybettiği suyu kökler vasıtasıyla karşılayamaz. Bitki turgoritesini kaybeder. Bu durum bir kaç gün devam ederse hücre yapısı esnekliğini kaybeder ve tekrar eski formuna dönemez.

Tepe püskülü çıkışı ve tozlanma sırasında sıcaklık 32 °C'nin üzerine çıktığında üreme organlarındaki farklılaşma çok hızlı gelişir. Koçan püskülleri çabuk kurur. Bu nedenle püskü içerisinde polen tozlarının çimlenip tüpte ilerlemesini sağlayacak yeteri kadar rutubeti bulamaz. Polen keseleri kuruduğundan polenleri dışarıya çıkaramaz veya polenler kendi canlılıklarını kaybederler. Bunun sonucu olarak da koçanda tane bağlama oranı azdır. Üreticilerin çoğu mısır bitkisinin sıcak gecelerde de iyi geliştiğine inanırlar. Halbuki durum bunun tam tersidir.

Mısır bitkisi sıcak ve rutubetli gecelerde iyi bir gelişme göstermez.

Sıcak ve rutubetli gecelerde solunum oldukça artar ve böylece daha çok enerji sarf edilir. Klimaya ihtiyaç duyulduğu geceler, mısırın gelişimi için uygun olmayan gecelerdir.

Mısır için en ideali serin geceler, güneşli günler ve orta sıcaklıktır.

Mısırda Güneşlenme

Döllenmeden sonraki ilk bir kaç gün, verimi etkileyen diğer faktörler gibi ışıklanma açısından da bitkiler için kritik bir dönemdir. Bu konuda yapılan araştırmalarda; döllenmeden sonraki ilk 3 günlük dönemde %90 gölgelenme (tam bulutluluk) bir melezin verimini %25 düşürdüğünü; altı günlük gölgelenme %71 düşürdüğü belirlenmiştir. Gölgelenmeye daha töleranslı bir melezde bile %16-44 arasında verim azalması belirlenmiştir. Ancak güneş enerjisinin yüksek olduğu aşırı sıcak bir günde de bol ışık alan tepedeki yapraklarda bile yüksek sıcaklık, fotosentezin tamamen durabileceği unutulmamalıdır.

Ortalama Bağıl Nem İsteği

Mısır için optimum ve minimum bağıl nem değerleri sıcaklığa ve alınabilen su miktarına bağlı olmakla birlikte; genel olarak nem %60’ın altına düşmemesi gerekir. %50 düzeylerine inen bağıl nem ortamında bitki, maksimum transprasyondan sonra stomalarını kapatmak zorunda kalır. Nemin %75’den %50’ye düşmesi su tüketimini iki katına çıkarır. Mısır bitkisinin özellikle tozlanma dönemindeki düşük hava neminden olumsuz etkilenmesi tane bağlamayı aksatır ve transprasyonla su kayıplarını arttırır.

Döllenme stresi nem stresiyle birlikte %6 dişi çiçekteyken her gün için %3 verim kaybı yaparken, %75 dişi çiçekteyken her gün için verim kaybı %7 olduğu belirtilmektedir. Dane doldurma dönemdeki nem stresinden dolayı stresli her gün için verim düşüşünü %4.1 olarak bulunmuştur.

Mısır Bitkisinde Kuraklığın Fiziksel ve Morfolojik Etkileri

• Kuraklık ve ısı değişiminde üsten bir kaç yaprak yanık duruma geçer ve ölür.
• Sürekli devam eden kuraklıkta genç yapraklar ölür ve sonunda tepe püskülü zarar görür.
• Bitkinin alt yapraklarından itibaren solma ve buruşma meydana gelir.
• Tepe püskülü oluşmadan meydana gelen kuraklık nedeniyle bitki boyunda azalmalar meydana gelir.
• Tozlanma döneminde meydana gelecek kuraklıktan dolayı tane bağlama oranı düşer.
• Çiçeklenme döneminde toprak neminin azlığı, tepe püskülü çıkışını hızlandırırken koçan püskülü çıkışını geciktirir. Bu durumda tepe püskülü ile koçan püskülü arasında uyumsuzluk meydana gelir.

Mısırın Toprak İsteği Nasıldır?

Mısır bitkisi toprak isteği yönünden seçici bir bitkidir. Mısır taban suyu yüksek ve drenajı kötü topraklardan hoşlanmaz. Mısır yetiştiriciliği için en uygun topraklar sıcak, tınlı organik madde ve bitki besin maddelerince zengin, drenajı, iyi havalanan topraklardır.

Toprağın pH derecesi 6–7 olmalıdır Aşırı asitli ve alkali topraklar istenmez. Mısır bitkisi çimlenme döneminde tuzluluğa dayanıklıdır. Fakat gelişiminin diğer aşamalarında tuza ve tuzlu sulama suyuna hassas bir bitkidir.

Mısırda Toprak Hazırlığı ve Ekim

Mısır yetiştiriciliğinde toprak işlemenin başlıca amacı, iyi bir tohum yatağı hazırlamak, ön bitkiden kalan sap artıklarını toprağa gömmek, toprağı havalandırmak ve yabancı otları yok ederek toprakta depolanan su miktarını arttırmaktır.

Mısır ana ürün olarak ekilecekse toprak hazırlığı esas olarak sonbaharda başlar. Bu amaçla tarladaki ön bitki hasat edildikten sonra mısır ekimi düşünülen tarla pulluk ile yaklaşık 8–10 cm derinlikte sürülür ve bitki artıkları toprağa karıştırılır. Daha sonra sonbaharda toprak 20–25 cm derinliğinde sürülür. Bu ilk sürümden sonra yağışlar nedeniyle tarlada yabancı ot çıkışı görülürse, bu otlar kültivatör ile 10–15 cm. derinlikte işlenerek yok edilmelidir. Mısır bitkisi düzgün bir çıkış için nemli bir tohum yatağı ister. Bu amaçla tarla ilkbaharda toprak tavında iken, önce kültivatör ve sonra tırmık veya yaylı tırmık ile 10–15 cm derinliğinde işlenerek ekime hazırlanmalıdır. İlkbaharda pulluk ile toprak işlemesinden kaçınılmalıdır. Aksi takdirde toprak nem ve tavının kaybı söz konusu olabilir.

Mısır ikinci ürün olarak ekilecekse haziran ayı içinde yapılacak ön bitki hasadından sonra saplar hemen tarladan uzaklaştırılır, tarla sulanır ve toprak tava gelince sürülür. Tarla sürümünde diskaro ve yaylı tırmık kullanılır. Mısır ekimi yapılacak tarlada yabancı ot problemi yoksa birbirine dik istikamette çekilen goble disk ile toprak işleme yapılır. Bu her iki yöntemde de iyi bir tohum yatağı hazırlamada kolaylık olması açsından ön bitki hasadının mümkün olduğunca aşağıdan (yaklaşık 10 cm) yapılması gerekir.

Toprak hazırlığı sonrası mısır ekimi yapılmalıdır. Mısır ekiminde ekim zamanı, ekim derinliği ve ekim sıklığının ayarlanması önemlidir.

Mısırda ekim zamanı belirlenirken yetiştiricilik yapılacak bölgenin rakımına göre değişmektedir. Ülkemizde Çukurova Bölgesi gibi düşük rakımlı bölgelerde en uygun ekim zamanı nisan ayının başlarıdır. İç Anadolu ve Doğu Anadolu gibi yüksek rakımlı bölgelerde ise mayıs ayı içerisinde ekim yapılmalıdır.

Mısır ekiminde farklı ekim yöntemleri uygulanır. Bu yöntemler serpme ekim, ocak usulü ekim ve sıraya ekim yöntemleri kullanılır. Dekara atılacak tohum miktarları ise mısır çeşitlerin bin dane ağırlığına göre değişmektedir. Ekim makineleri ile mısır ekiminde 2–2,5 kg/da tohum yeterli bitki sıklığını sağlamaktadır.

Serpme ekim yöntemi genellikle makine kullanımının zor olduğu dağlık kesimlerde ve küçük tarım arazilerinde uygulanır. Serpme ekimde dekara 10–11 kg gibi çok yüksek miktarda tohumluk kullanılır. Ocak usulü ekimde çıkış daha düzenli olur. Sıraya ekim yönteminde ise ekim elle veya ekim makineleri ile yapılabilir. En uygun ekim yöntemi ekim makineleri ile sıraya yapılan ekimdir.

Mısırda Ekim Derinliği

Ekim derinliği genel olarak 5-6 cm olmalıdır. Ağır topraklarda biraz daha yüzlek, hafif topraklarda biraz daha derin olabilir. Ekim mutlaka tavlı toprağa yapılmalıdır. Tohumun toprakla temasını arttırmak için merdane çekmek faydalı olmaktadır. Bilhassa azaltılmış toprak işleme veya sürümsüz ekimlerde bu işlemin etkisi daha da önemli olmaktadır.

Mısırda Dekara Atılacak Tohum Miktarı

Mısırda verimi oluşturan en önemli komponent dekardan hasat edilen bitki sayısıdır. Bitki sıklığı; çeşidin özelliği, toprağın verim gücü, sulama durumu ve yetiştirme amacına göre değişir.

Orta geççi (FAO: 700) çeşitler için sıklık, hasat sırasında dekarda 5500–7000 bitkiyi sağlayacak şekilde sıra arası 65-70 cm, sıra üzeri 20-25 cm olmalıdır. Yeterli suyun olduğu yerlerde ve erkenci çeşitlerde bitki sıklığının biraz fazla, suyun kısıtlı olduğu yerlerde ve geççi çeşitlerde bitki sıklığının biraz az olması istenir. Bunu sağlamak için tane iriliğine göre dekara 2-3 kg arasında tohum kullanılmalıdır. Silajlık olarak yetiştirilen mısırda tohum miktarı artırılmalıdır. Yapılan araştırmalar sonucunda Karadeniz bölgesinde en uygun bitki sıklığının dekara 12000-14000 bitki olması gerektiği, bunun da 4-6 kg /da tohuma tekabül ettiği tespit edilmiştir.

Mısırda Bakım İşlemleri

Mısır bitkisinde başlıca bakım işleri çapalama, seyreltme, boğaz doldurma, sulama, gübreleme, hastalık, zararlı ve yabancı otlarla mücadeledir.

Mısırda Çapalama

Bir çapa bitkisi olan mısırda, ilk çapalama yabancı otlarla mücadele, kaymak tabakasını kırma ve boğaz doldurma amacıyla yapılır. Boğaz doldurma işlemi, asıl köklerin gelişmesini teşvik eder. Mısır bitkisine iki çapa yapılması kök bölgesinde havalanma sağlayarak bitki gelişmesini teşvik eder ve yabancı otlar yok edilmesine yardımcı olur. Yabancı ot mücadelesi ile su ve besin maddesi rekabeti mısır lehine çevrilir ve böylece verim artışı sağlanmış olacaktır. Mısır yetiştiriciliği yapılan bir bölgede yabancı otlara karşı ilaçlama yapılmamışsa iki çapalama yapmak gereklidir. Eğer yabancı otlara karşı ilaçlama yapılmışsa bir çapalama yeterli olmaktadır.

Mısırda ilk çapalama bitki boyunun 12–15 cm olduğu dönemde, ikinci çapalama ise bitki boyunun 30–35 cm olduğu dönemde yapılmalıdır. Mısırda sıra arası ve sıra üzeri çapalanmalıdır. Sıra üzeri çapalamanın daha kolay olması amacıyla sıra aralarının sıra arası çapalama makineleri ile çapalanması faydalı olmaktadır. Sıra arası çapalama makineleri bıçaklı ve frezeli tipte olabilmektedir.

Mısırda Seyreltme

Mısır bitkisinde ekim sık yapılmışsa veya birden fazla tohum aynı yerden çimlenmişse çıkıştan yaklaşık 10–15 gün sonra (mısırın 4–5 yapraklı olduğu dönem) seyreltme yapılmalıdır. Bitkinin büyüme konisi bu dönemde toprak seviyesinin altında olduğu için bitki kökten çekilerek seyreltme yapılmalıdır. Seyreltme işlemi ile birlikte mısırın ilk çapalaması da yapılmalıdır.

Mısırda Boğaz Doldurma

Mısır bitkisinde boğaz doldurma destek köklerin toprakla temasının sağlanması amacıyla yapılan bir işlemdir ve mutlaka yapılması gereklidir. Destek kökleri bitkinin topraktan fosfor ve diğer besin maddelerinin alınımında ve yatmaya karşı önemli bir rol oynamaktadır. Boğaz doldurma mısır 40–50 cm boya ulaştığında (bitkinin 8–10 yapraklı olduğu dönem) ve ikinci azotlu gübre uygulamasıyla beraber yapılmalıdır. Boğaz doldurma işlemi çapa veya lister ismi verilen boğaz doldurma aletleriyle yapılır.

Mısırda Gübreleme Nasıl Yapılır?

Mısır yetiştiriciliği yapılan arazilerde toprak analizleri ve ekilen mısır çeşidin verim gücü dikkate alınarak toprağa verilecek besin elementleri miktarı belirlenir. Genel olarak mısır her 100 kg dane ürünü için topraktan yaklaşık olarak 2,5 kg azot, 1 kg fosfor ve 1,5 kg potasyum kaldırmaktadır.

Mısır tarımında azot, fosfor ve potasyum içeren gübrelerin tamamı ilkbaharda ilk toprak işlemesinden önce tarlaya santrifüjlü gübre dağıtma makinesi verilir ve kazayağı ile ekim derinliğine karıştırılır. Bunun haricinde ekim zamanında tarlaya kombine ekim makineleri ile tohumun 5 cm sağ veya sol yanına gelecek şekilde verilebilir.

Azotlu gübrelerin yarısı ekimle birlikte, diğer yarısı mısırın gelişme dönemlerine göre sıra arasına, bitkilerin yaprak ve büyüme noktalarında kalmayacak şekilde uygulanabilir. Mısır yetiştiriciliğinde sonbaharda dekara 1,5–2,0 ton çiftlik gübresi verilmelidir. Çiftlik gübresi toprağın su tutma kapasitesini ve havalanmasını artırır, kaymak tabakası oluşumunu engeller, toprak işlemesi kolaylaşır ve bitki çıkışında problem yaşanmasına engel olur.

Azotlu Gübreleme

Mısır yetiştiriciliğinde genellikle amonyum sülfat, üre ve amonyum nitrat gibi azotlu gübreler kullanılmaktadır. Bu gübrelerden amonyum sülfat toprak asitliğini nötrleştirmek için tuzlu veya alkali topraklarda ekim öncesi veya ekimde tercih edilmeli, diğer nötr veya asit karakterli topraklarda ise üre veya amonyum nitrat gübreleri kullanılmalıdır. Mısıra azotlu gübreler iki dönemde verilmelidir. İlk kısmı ekimle birlikte toprağa verilmeli, ikinci bölümü bitkiler yaklaşık olarak 50–60 cm boylandığında ikinci çapa ile birlikte bitki sıralarının yanına banda verilmelidir. Mısır bitkisi için kuru şartlarda 8–10 kg/da, sulu şartlarda ise 16–18 kg/da saf azot yeterli olmaktadır.

Fosforlu Gübreleme

Mısır yetiştiriciliğinde genellikle triple süper fosfat gübresi kullanılmaktadır. Yapılan toprak analizi sonucu fosforlu gübre ihtiyacı görülürse tamamı ekim öncesi toprağa verilip karıştırılmalıdır.Saf halde verilecek 7–8 kg/da fosforlu gübrelerin dekardan en yüksek verimi almayı sağlayacağı bilinmektedir.

Potasyumlu Gübreleme

Ülkemiz toprakları genellikle potasyum bakımından zengindir. Bu sebeple toprak analizleri sonucu tavsiye edilmedikçe potasyumlu gübre kullanmaya gerek yoktur. Mısır yetiştiriciliğinde genellikle potasyum sülfat gübresi kullanılmaktadır. Bu gübre ekim öncesi veya ekimle birlikte verilebilir.

Kompoze Gübreler

Mısır yetiştiriciliğinde toprak ihtiyacına göre kompoze gübreler verilmelidir. Eğer toprağın fosfora ihtiyacı varsa 20:20:0 veya 18:46:0 gübresi ekim öncesi veya ekimle birlikte 30–35 kg/da verilmelidir.

İz Elementlerle Gübreleme

Topraktaki iz elementlerin eksikliği öncelikle yeşil gübreleme veya çiftlik gübresi uygulamaları ile giderilebilir. İz elementi eksikliği bulunan tarım alanlarına mümkün olduğunca ekim yapılmamalıdır. Fakat mısır ekimi zorunlu ise ve izelement noksanlığı varsa bu durumda, iz element gübrelemesi ekimden önce eriyik halinde toprak yüzüne serpilerek karıştırılmalıdır.

Mısırda Sulama

Mısır bitkisinin yetişme dönemi yılın sıcak dönemlerine denk geldiğinden su tüketimi fazladır. Örnek olarak mısır 1 kg dane ürünü için yaklaşık 750–900 litre su kullanılır. Mısır için faydalı su, yetişme döneminde yağan yağış miktarından toplam evaporasyon, yüzey akışı ve sızan su miktarı çıktıktan sonra kalan su miktarı olarak alınabilir. Mısırda iyi bir verim elde edilmesi için bitkinin su ihtiyacının tam ve zamanında sağlanması gerekir. Mısır yetiştiriciliği yapılacaksa gereken dönemde gereken miktar kadar suyun karşılanıp karşılanamayacağı iyi hesaplanmalıdır.

Mısır bitkisinde sulama için öncelikle bitkinin su ihtiyacı belirlenmelidir. Mısırın su ihtiyacını bitki ve toprak kontrolleri ile belirlenebilir. Mısır bitkisinde sabah erken saatlerde yapılan kontrolde yapraklarda pörsüme ve kıvrılma görülürse sulamak gerekir. Diğer yöntemde toprak tavı elle kontrol edilir. Kök derinliğinden alınan toprak elle sıkıldığında dağılıyorsa sulama yapılmalıdır. Eğer toprak dağılmıyor ve elde de iz bırakıyorsa bitkinin suya ihtiyacı olmadığı anlaşılır.

Mısır bitkisinde farklı dönemlerde sulama yapılması gerekmektedir. Mısırda sulama dönemleri ayarlanırken topraktaki nemin solma noktasına inmemesi ve genellikle topraktaki yararlı suyun %50 oranına düşüp düşmediğine bakılmalıdır. Mısırın su ihtiyacı bakımından çimlenme ve çıkış, sapa kalkma, çiçeklenme ve dane dolum dönemleri olmak üzere dört kritik dönem bulunmaktadır.

Mısırda çıkış sulaması, ekim döneminde toprak tavında değilse, sulama yapılıp toprak tava geldikten sonra ekim yapılması ve çıkış olması amacıyla yapılmaktadır.

Sapa kalkma döneminde yapılan sulama, sapa kalkma döneminde mısırda hızlı sap büyümesini ve koçan taslağının oluşumunu arttırarak verim artışını sağlamak amacıyla yapılmaktadır.

Çiçeklenme dönemi bitkinin su ihtiyacının en üst seviyeye çıktığı dönemdir. Bu dönemde mısırdaki 1–2 günlük geçici solgunluk yaklaşık %20 verim düşüşüne sebep olur. Mısırda çeşide ve bölgenin ekolojisine bağlı olarak ekimden ortalama 60–70 gün çiçeklenme başlar. Tepe püskülleri çıkmadan hemen önce veya yaprak kümesi içinden henüz çıkarken mutlaka sulama yapılmalıdır.

Dane dolum döneminde yapılacak sulama, dane dolum süresini uzatacağından dane iriliğini ve ağırlığını artırarak verimi yükseltir.

Mısırda ilk sulama yağmurlama sulama yöntemi ile yapılabilir. Boğaz doldurma işleminden sonra karık sulama yöntemi ile sulama yapılabilir.

Yağmurlama sulama sisteminin mısırın tüm gelişme dönemlerinde uygulanması bazı olumsuz durumlara neden olabilir. Gelişiminin son dönemlerinde yapılacak yağmurlama sulama, bitkinin yapraklarında ve değişik kısımlarında yırtılmalara ve parçalanmalara neden olabilir. Ayrıca çiçeklenme döneminde tozlaşmayı ve dolayısıyla döllenmeyi engelleyerek verimde azalmalara neden olmaktadır. Yine sıcak dönemlerde yapılan aşırı yağmurlama sulama bazı mısır hastalıklarının artmasına neden olabilir.

Karık usulü sulama yönteminde su kaybı azdır. Bu yöntemde suyun bitkinin toprak üstü kısımları ile temas etmemesi, toprak yapısını bozmaması ve azotlu gübre uygulamasının daha iyi yapılması gibi sebeplerle mısır için en uygun sulama yöntemlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple boğaz doldurma sonrası mutlaka karıkların yapılması gerekir. Karık uzunlukları çok fazla olmamalı, karıklar tarla boyu kadar değil, suyun bütün bitkilere rahat ve eşit şekilde ulaşmasını sağlayacak uzunlukta olmalıdır. Karık uzunlukları, su miktarına, eğime ve toprak yapısına göre azami 100–150 metre olacak şekilde olmalıdır. Mısır sulanırken bitkinin 60–80 cm’lik etkili kök derinliğinin suyla doyurulmalıdır. Aşırı su vermekten kaçınılmalı, verilen su birkaç saat içinde tarla kapasitesine gelmelidir.

Mısır Bitkisinde Yabancı Otlar ve Mücadele Yöntemleri

Mısır yetiştiriciliğinde yabancı ot mücadelesi verim ve kalite açısından büyük önem taşımaktadır. Uygun yöntemlerle ve zamanında yapılacak bir yabancı ot mücadelesi ile yaklaşık %20–30 oranında bir verim artışı sağlanabilir. Yabancı otlarla mücadele mısır yetişme devresinin ilk ayında önemlidir. Mısır bitkisine göre hızlı gelişme yeteneğine sahip yabancı otlar özellikle ilk gelişme devresinde tarla alanını kaplayarak mısır bitkisinin gelişmesini engeller ve bitki besin maddelerine ortak olurlar.

Mısır tarlasında genel olarak görülen başlıca yabancı otlar; kanyaş, darıcan, sirken, yabani hardal, semizotu, köpek üzümü, tarla sarmaşığı, çatal otu, domuz pıtrağı, kara darı ve köy göçürendir.

Mısırda yabancı ot mücadelesi kültürel önlemler, mekanik yöntemler ve kimyasal mücadele yöntemleri kullanılarak yapılmaktadır.

Mısır bitkisinde yabancı otlarla karşı alınacak başlıca kültürel önlemler

• Temiz tohumluk kullanılmalı,
• Toprak yapısına uygun sürüm yapılmalı,
• Çapalama zamanında yapılmalı,
• Ekim nöbeti uygulanmalı,
• Rizom adı verilen yapılarla çoğalan ayrık gibi otların toprak işlemesi sırasında kullanılan aletlerle bir tarladan başka bir tarlaya taşınması engellenmeli,
• Tarla sınırlarında bulunan yabancı otlarla mücadele edilmelidir.

Mısır bitkisinde yabancı otlarla karşı alınacak başlıca mekanik yöntemler

• Sıra aralarının, mısır bitkileri 50 cm oluncaya kadar kazayağı gibi ara çapa makineleri ile 2–3 kez işlenmeli,
• Eğer iş gücü uygun ise makineli ara çapasından sonra sıra üzerinde kalan otların el çapası ile temizlenmelidir.

Mısır bitkisinde yabancı otlarla kimyasal mücadele dönemleri

Mücadele 3 farklı dönemde yapılır.

• Ekim öncesi mücadele

Mısır tarlası ekimden önce ilaçlanır. İlaçlama sonrası diskaro veya tırmık geçirilerek ilacın toprağın 5–7cm derinliğine karışması sağlanır.

• Çıkış öncesi mücadele

Mısır ekildikten en çok 5 gün içinde yabancı otlar ve mısır toprak yüzeyine çıkmadan önce ilaçlama yapılır.

• Çıkış sonrası mücadele

Yabancı otlar ve mısır toprak yüzeyine çıktıktan sonra yapılan mücadele şeklidir. Bu yöntem, mısırlar 20–30 cm, dar yapraklı yabancı otlar 10–15 cm, geniş yapraklı yabancı otlar ise 4–5 yapraklı dönemde olmalıdır.

Mısır bitkisinde ilaçlama şekli ve ilaçlamada dikkat edilecek başlıca hususlar

• Yabancı ot mücadelesinde kullanılacak ilaç dozunun dekara tam düşmesi için ilaçlama önce kalibrasyon denemesi yapılmalıdır.
• Ekim öncesi ve çıkış öncesi yapılacak ilaçlamada toprak yüzeyinin keseksiz ve yeterli derecede rutubetli olmasına özen gösterilmelidir.
• Yağışlı bölgelerde ara çapa imkânı azalacağından, yabancı ot mücadelesinin kimyasal yollar ile yapılmasında fayda vardır. Kullanılan ilaç dozları hafif kumsal topraklarda biraz düşük tutulmalıdır.
• Yabancı ot ilacı uygulamasında geç kalınırsa mısır bitkilerine zarar verilebileceği gibi yabancı otlar da iyi kontrol edilemez.

Mısırda Hasat ve Harman

Mısır bitkisinde hasat için danelerdeki nem oranı ölçülmelidir. Nem ölçme imkânı yoksa hasat olgunluğu danelerdeki değişimler gözlenerek tespit edilir. Fizyolojik olgunluğa ulaşan mısır daneleri %35 oranında nem içerir. Bu oran %30–32 düzeyine geldiğinde mısır olgunlaşmış sayılır. Mısır bitkisi için en uygun hasat zamanı danedeki nem oranının %25 olduğu dönemdir. Dane ürünü için mısırda hasat zamanı, koçan kavuzlarının kuruyup, danenin sertleşip normal görünen rengini alması ve danenin bitkiye bağlandığı yerde siyah lekenin oluşması ile anlaşılır. Mısır hasadı makine ile yapılacaksa bu dönemden iki hafta sonra yapılmalıdır.

Silajlık mısırlar süt olumu devresi sonunda, yaprakların henüz yeşil olduğu zamanda hasat edilir. Toprak yüzeyinden sapları ile birlikte kesilerek parçalanır ve tekniğine uygun olarak silaj yapılır. Silajlık mısır hasadı gecikirse protein oranı azalır ve selüloz oranı artar. Taze tüketim amacıyla yetiştirilen şeker mısırında hasat, süt olum döneminin sonuna doğru,koçanlar koparılarak yapılır. Kuru yem olarak değerlendirilecek mısır hasadı, kısmen yeşil olan saplar, koçanları alındıktan sonra veya koçanlarıyla birlikte dipten kesilir. Birkaç gün kurutulan ve demet yapılan bu kuru yem, daha sonra kesilerek, kıyılarak veya olduğu gibi hayvanlara verilebilir.

Mısır bitkisinde erken hasat genellikle tercih edilen bir durumdur. Bu sayede sap çürümesi ve rüzgârdan dolayı yatma riski azalır, sonbahar yağışlarına yakalanma ihtimali azalır ve hasat kayıpları en aza indirilmiş olur. Erken hasadın en önemli dezavantajı ise mısırda kurutma için daha fazla zamana ve enerjiye ihtiyaç duyulmasıdır. Hasadın geç yapılması ise ürün kaybının artmasına ve kalitenin düşmesine neden olur.

Mısır hasadı elle veya mısır hasat makineleriyle yapılır. Bu hasat makineleri içinde en çok biçerdöver ve koçan toplayıcı hasat makineleri kullanılır. Makineli hasatta makine ayarlarının ve çalışma hızının doğru belirlenmesi, hasat kayıplarının azaltılması bakımından büyük önem taşımaktadır.

Hasat edilen mısır uzun süre depolanacaksa kurutulması gereklidir. Mısırda kurutmanın amacı hasattan sonra nemi %13–15 oranına düşürmektir. Kurutma işlemi sergenlerde, yapay kurutucularda ve güneş altında yapılabilir.

Sergende koçanla kurutma yöntemi yapay kurutucular kadar önemli bir yöntemdir. Sergenler kafes, tel-ağaç karışımı veya tahtadan yapılabilirler. Bu sergenler sabit veya taşınabilir olabilir. Sergenler 1–1,5 m eninde, 1,5–3 m yüksekliğinde, boyu ise kurutulacak ürün miktarına göre istenilen uzunlukta olabilir. 1 m3 hacimli bir sergende ortalama 500 kg koçanlı mısır kurutulabilir. Kurutulan ürün eğer sergende muhafaza edilecekse koçan kavuzlarının ve püsküllerinin alınması gerekir. Serende koçanlı muhafazada maksimum nem oranı %30 olmalıdır.

Yapay kurutucularda dane kurutma işlemi en yaygın kurutma yöntemidir. Bu sistemde mısır ısıtılmış hava ile suni olarak kurutulmaktadır. Bu sistemde mısır danesindeki nem oranının %13–14 civarına indirilmesi gerekir. Mısırın kurutulmasında kullanılan ısıtılmış hava sıcaklığı sistemlere göre değişmek üzere 60–120 °C arasında değişmektedir. Eğer mısır yem yapımında kullanılacaksa yüksek sıcaklığın belirgin bir olumsuz etkisi yoktur. Mısır gıda sanayisinde kullanılacaksa sıcaklığın 60 °C derecenin üzerine çıkmaması gerekir. Kurutma işlemini takiben ısıtılmış ve nem seviyesi istenen düzeye düşmüş daneler 20–50 dakika süreyle soğutulur. Danedeki nem oranının daha yüksek olması durumunda, depoda veya silodaki solunumdan dolayı sıcaklık artar, buna bağlı olarak hava nemi yükselerek küflenme meydana gelir.

Mısır kurutmada diğer bir yöntem ise düz bir zeminde, güneş altında, koçan veya danelenmiş mısırın kurutulmasıdır.

Mısırda Depolama

Mısırın muhafaza edileceği depolar, özellikle daneyi kuru ve serin tutmalı, ayrıca depo zararlılarına karşı koruyacak özellikte olmalıdır.

Mısır depolarında bulunması gereken başlıca özellikler:

• Depo temiz olmalı,
• Depodaki oransal nem %50’nin üzerinde olmamalı,
• Depo sürekli kontrol edilip havalandırılabilir özellikte olmalı,
• Depo içi sıcaklığı 0–20 °C’ler arasında sabit tutulmalı,
• Depo tabanı tahta olmalı,
• Depoya yapılacak mısır yığınları 10–15 cm’yi geçmemeli,
• Yığın yapılmış mısırlar sürekli karıştırılmalıdır.