Şeker Pancarı Yetiştiriciliği

Şeker pancarı üretimi bitkisel ve hayvansal üretimin geliĢmesine, toprakların fiziki yapıları ve ekolojik dengenin iyileşmesine katkı sağlamaktadır. Kendinden sonra ekilecek ürünlerin verimlerini büyük ölçüde artırıp azami derecede endüstriyel girdiler kullanılmasını sağlar.

Alternatif tarım ürünleri olan ayçiçeğine göre 5, buğdaya göre 20 kat daha fazla istihdam oluşturmakta, buğday ve ayçiçeğine göre ise 2 kat daha makineli tarımın yapılmasına imkân sağlamaktadır.

Dünyada şeker üretiminin %70’ini pancar şekeri, %30’unu kamış şekeri oluşturmaktadır. Kamış şekerinin maliyeti pancar şekerine göre %40–50 daha ucuzdur ve dünyadaki şeker fiyatları kamış şekerine göre belirlenmektedir.

AB ülkelerinin tamamına yakınında yani %95 oranında pancar şekeri üretimi yapılmaktadır. Bu ülkeler %40–50 daha ucuza kamış şekeri temin edebilecekleri halde pancar şekeri üretiminden vazgeçmemektedir. Bunun da nedeni pancar ziraatının ve sanayisinin üreticilere sağladığı katma değerdir. AB ülkelerinden Almanya, iç tüketiminin %30’u, Fransa ise %52’sinden fazla şeker üretmektedir. Bu rakam AB ülkelerinde ortalama %20’dir. Ülkemizde ise bu durum %28 seviyelerindedir. Görüldüğü üzere AB ülkelerinde üretim-tüketim oranları daima yüksek seviyelerde gerçekleşmektedir.

Şeker Pancarının Bitkisel Özellikleri

Bir şeker pancarı tohumu toprağa ekildiğinde, çimlenme ile toprak altında kök-gövde meydana getirirken toprak üzerinde yapraklar-sap çiçek-meyve ve tohumlarını oluşturur. Bu nedenle şeker pancarının özellikleri; toprak altı ve toprak üstü organları olarak iki kısımda incelenmektedir. 

Toprak Altı Organları 

Baş (epikotil)

İlk yıl yaprakların, ikinci yıl sapın çıktığı kısımdır. Pancar kökünün üst kısmı olup yaprak diplerini kapsar. Bu kısımda bulunan yaprak hücreleri gelişip büyüyerek yaprakları meydana getirir. Şeker oranı düşük olduğundan yaprakla ile birlikte şeker pancarı başı hasat sırasında kesilir. Taze, silolanarak veya kurutularak hayvan yemi olarak değerlendirilir. 

Boyun (hipokotil)

Baş ile gövdeyi birleştiren kısımdır. Olgunlaşmış pancarlarda boyun net bir şekilde görülebilir. Boyun pürüzsüz olup yaprak hücreleri ihtiva etmediği gibi bu kısımda kılcal köklerde çıkmaz. Şeker pancarında boyun kısmı toprak altında, hayvan pancarında ise toprak üzerinde oluşur.

Gövde

Boyundan kuyruk kısmına kadar uzar. Şeker pancarında şekeri bünyesinde bulunduran esas kısımdır. Kök ağırlığının büyük bir kısmını oluşturur. Gövdenin boyu ve çapı, genetik özellikler, toprak, kültür şartları ve gübreleme gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir. Endüstride pancar veya şeker pancarı terimi ile bitki kökünün boyun ve gövde kısmı kastedilir.

Kuyruk

Kuyruk, kök gövdesi ucundan başlayıp 3-4 mm’ye kadar incelerek devam eder. Genel olarak kuyruğun uzunluğu 10–25 cm arasında değişir. Kuyruk su ve toprağın durumuna göre dallanır. Pancar hasat edilirken kuyruk kısmı genellikle kopar ve toprakta kalır. 

Kılcal-tali Kökler

Kılcal köklerin bir kısmı gövdedeki iki oluktan çıkarak yanlara doğru 15-30 cm uzarlar. Büyük kısmı kuyruğun incelip dallanması suretiyle 75-150 cm derinliğe kadar iner. Su ve bitki besin elementlerinin alımı büyük oranda kılcal kökler tarafından olmaktadır. 

Gövde direkt olarak su ve bitki besin elementi alacak yapıya sahip değildir.

Toprak Üstü Organları

Yaprak

Pancar tohumunun çimlenmesi sırasında elips şeklindeki iki çenek (kotiledon) yaprağı meydana gelir. Kısa bir süre sonra kuruyarak kaybolur, yerine birinci vejetasyon yılı boyunca hayatlarını sürdüren temel veya esas yapraklar oluşur.

Yaprak demetinin dış kısmında bulunanlar ilk yılın yaşlı, iç kısmında bulunanlar ise yeni vejetasyon yılının genç yapraklarıdır. İlk yılın yaşlı yaprakları daha büyüktür. Bir bitkide 35-50 kadar yaprak bulunur. Yaprak şekli oval, kenarları zikzaklı, yaprak sapı uzun ve etlidir. Yaprak ana damarı belirgin olup ikinci ve üçüncü derecedeki damarlar yaprak ayasını bir ağ gibi sarar, Bir pancar yaprağı ortalama 105–120 cm² yaprak alanına sahiptir. Rozet yapraklar bir yaprak sapı ile pancarın baş kısmına bağlanırlar. Şekerpancarı yaprakları dik olarak gelişir ve zamanla yaşlanan yapraklar aşağıya doğru sarkar. Hayvan pancarında yapraklar daha yatık olarak gelişir. Şeker pancarında yaprak ayası kıvrımlı olup uç kısmı sivri ve canlı yeşil renklidir. Hayvan pancarında yaprak ayası düz olup maviye çalan yeşildir.

Sap ve Dallar

Pancarın ikinci gelişme yılında kök gövdesinin baş kısmından genellikle bir veya birkaç sürgün çıkarak sapı meydana getirir. Sap 1-2 m boyunda, gevşek dokulu, hafif köşeli, içi kısmen boş olup, kalınlığı 1-2 cm kadardır. Dallar, sap üzerinde meydana gelir. Sapın ilk büyüme devrelerinde yaprak yoğunluğu fazla, çiçek açma, meyve ve tohum bağlama devrelerinde ise yaprak yoğunluğu az, dallanma daha fazladır.

Çiçek

İkinci yıl temmuz ve ağustos aylarında sap ve dalların üzerinde çiçekler oluşur. Yaprak koltuklarından meydana gelen çiçeklerin 2-3 tanesi bir arada veya tek çiçek olarak yer aldığı görülür. Tek çiçekten meydana gelen tohuma monogerm (tek embriyolu), 2-3 çiçek veya çiçek ağından meydana gelen tohuma poligerm (çok embriyolu) tohum adı verilir. Çiçeklerin koltuklarında bulunduğu yapraklara brakte adı verilir.

Çiçeklenme 4-6 hafta devam eder. Çiçek yapısı beşli olup, çanak ve taç yapraklar birleşerek açık sarı renkte beşli perigon yaprağı meydana gelmiĢtir. Beş adet erkek organ ve bir adet dişi organ vardır. Yabancı döllenen bir bitki olup, tozlanma rüzgâr ve böceklerle olur. Erkek organların çiçek tozlarıyla (polen), dişi organın tepeciği (stigma) aynı anda olgunlaşmaktadır.

Şekerpancarında çiçeklenme ve tohumların oluşması ana saptan yan saplara doğru oluşur. Çiçeklenme sabah saatlerinde başlar ve gün boyu devam eder. Çiçeklenme 30–40 gün devam eder ve bir bitkide çok sayıda (10-15 bin) çiçek meydana gelir. Döllenme 36 saatte tamamlanır ve döllenmeden 25–30 gün sonra tohum olgunlaşır. Çiçeklenme sırasında havanın güneşli ve sıcak olması çiçeklenme ve döllenmeyi çabuklaştırır.

Meyve (tohum)

Çiçekler döllendikten sonra meyveler tohum teşekkül eder. Pancar tohum topaklarına glomerül adı verilir. Çok embriyolu pancar tohumlarına poligerm. Tek embriyolu pancar tohumlarına monogerm tohum adı verilir. Pancar tohumları sert kabuklu, renkleri kahverengi, 1000 tohum ağırlığı 25 gramdır. Tek embriyolu tohum genetik olarak veya poligerm tohumların suni olarak parçalanmasıyla elde edilir.

Şeker pancarında türlerin ve varyetelerin özelliklerine göre kök formu ve büyüklükleri genetik olarak büyük farklılık gösterdiği gibi iklim ve toprak faktörlerinin etkisi ile de kök şekillerinde değişiklikler meydana gelmektedir.

Şeker Pancarının İklim İsteği

Şekerpancarı daha çok iç bölgelerimizde üretilir. İç Anadolu üretimin yarıya yakınını karşılar. İkinic sırada Karadeniz, üçüncü sırada Marmara Bölgesi yer alır. Sulama yetersizliğinden dolayı Güneydoğu Anadolu’da ekim alanı yaygın değildir. Kıyı bölgelerimizdeki ovalar ekonomik değeri yüksek tarım ürünlerine ayrıldığı için şekerpancarı tarımı yapılmaz. 

Şekerpancarı bir ılıman-serin iklim bitkisidir. Yetişme süresi boyunca 2500–2900 °C sıcaklık toplamına ihtiyaç duyar. Tohumlar en az 7–8 °C sıcaklıkta çimlenmeye başlayabilmektedir.

Tohumun çimlenmesi için optimum sıcaklık 25 °C olup bu sıcaklık 28–30 °C’yi bulduğunda, çimlenme olumsuz etkilenmektedir. Fideler ilk gelişme dönemlerinde, düşük sıcaklıklardan (1–4°C) zarar görmektedir. İlk gelişme döneminde ortaya çıkan uzun süreli düşük sıcaklık bitkilerin ilk yıl sapa kalkmalarına neden olarak verimin azalmasına neden olur.

Hasada yakın dönemlerde -5 °C’ye kadar soğuklara dayanabilmektedir. Yetişme süresi içerisindeki düşük gece sıcaklıkları, şeker oranının yükselmesine neden olurken verimi olumsuz yönde etkiler.

Yüksek şeker ve kök gövde verimi için gece sıcaklıklarının 15 °C, gündüz sıcaklıklarının 20–25 °C civarında olması istenir. Hasattan birkaç hafta önce şeker teşekkülü için sıcaklık çok önemlidir.

Pancar uzun gün bitkisidir. Kök ve Ģeker meydana gelmesinde güneş ışığı çok önemlidir. İlk çıkışta ısı ışıktan daha önemli gözükse de ısı arttıkça ışık ihtiyacı da artmaktadır. Generatif döneme geçebilmesi için 14 saatlik ışıklanma isteği vardır. Uzun gün koşulları ayrıca, fotosentez süresinin uzaması açısından verim üzerine olumlu etki yapmaktadır.

Şeker Pancarında Toprak İsteği

Pancar tarımı yapılacak toprakların su ve besin maddelerini tutma kapasitelerinin çok iyi olması, kaymak bağlamaması, iyi bir toprak derinliğine sahip olmaları gereklidir. Pancar tarımı için en ideal toprak, organik maddece zengin, derin, kolay ısınan tınlı ve tınlı kireçli topraklardır.

Ağır ve taşlı topraklarda kök-gövde iyi gelişmez, çatallanma olabilir. Taban suyu yüksek olan yerlerde iyi gelişme göstermez. Bu nedenle taban suyunun 120–150 cm’den daha yukarı çıkması istenmez. pH 6–8 civarında olan topraklarda başarıyla yetiştirilebilir. En uygun pH derecesi 7 civarıdır. Asit karakterli topraklarda iyi gelişme gösteremez. Bu açıdan pH derecesi 5,5’den az olan yerlerde yetiştirilmemeli veya kireç uygulaması yapılmalıdır.

Şeker pancarı üretiminde verim ve kaliteyi etkileyen en önemli faktörlerden biri de çeşit seçimidir.

Çeşit seçilirken aşağıdaki özeliklere dikkat etmek gerekir.

• Ekilen yörenin iklim ve toprak yapısına uygun olmalıdır.
• Hastalıklara ve zararlılara dayanıklı olmalıdır.
• Çimlenme gücü ve tarla çıkışı iyi olmalıdır.
• Standartlara göre hazırlanmış ve gerekli ilaçlarla ilaçlanmış olmalıdır.
• Sağlıklı, güvenilir ve ucuz olmalıdır.
• Bölge koşullarına uyumlu,
• Kök-gövde ve şeker verimi yüksek,
• Zaralı bileşiklerin oranı düşük,
• Sapa kalkmaya dayanıklı,
• Kolay işlenebilir,
• Makineli hasada uygun çeşitler seçilmelidir.

Ülkemizde ve Dünyada insan yaşamının her döneminde şeker çok önemlidir. Bu kadar önemli temel besin maddesi olan şeker için şeker pancarını daha bol, kaliteli, ekonomik üretmek; dolayısıyla üretici gelirlerini arttırmak şeker pancarı tarımının amacıdır. Bunun için üretici anız bozma, sonbahar ve ilkbahar toprak hazırlığı, gübreleme, ekim, bakım, mücadele, sulama, hasattan silolamaya kadar tüm işleri tekniğine uygun olarak yapmalıdır.

Pancar tohumu küçük ve çıkan filiz hassas olduğundan çimlenme ve ilk gelişme döneminde korunmalıdır. Toprağın sıkıştırması (kaymak tabakası), don haşereler yabancı ot ilaçları, filiz mantari hastalıkları dikkatle takip edilmelidir.

Şeker Pancarında Toprak Hazırlığı

Şeker pancarı üretiminde sonbahar ve ilkbaharda olmak üzere 2 kez toprak işlemesi yapılır.

Sonbahar Toprak İşlemesi

Şeker pancarı tarımında ülkemiz için tavsiye edilen ön bitki hububattır. Toprak hazırlığında ilk işlem ön bitki hasadı sonrası bitki artıklarının toprağa gömülerek organik maddece zenginleşmesini sağlayan (anız bozma) işidir.

Anız bozma ve ilk sürümün mutlaka sonbaharda yapılması gerekir. İlk sürümün sağlıklı yapılabilmesi için hububat hasadından hemen sonra gölge tavı “ toprak rutubetli” iken, diskharrow çekilir, arkasından hemen sulama yapılır. 20–25 gün sonra, sulama sonucu tarlada bulunan yabani otlar ve hububat hasadından kalan tohumlar çimlenir.

Tarla tava gelince derince sürülür. Toprak işlemesi derin olmalı, kök derinliğine su tabakası birikmemelidir. Kasım ayında taban gübresinin 2/3’ü tarlaya atılır ve ikinci sürüm yapılır. Hangi şekilde olursa olsun, sonbahar sürümü mutlaka yapılmalıdır.

Sonbahar sürümü ile sonbahar ve kış yağışlarından daha çok istifade edilir. Sonbaharda gübrelerinin toprak altına karışması sağlanır. İlkbaharda daha kolay tarla ve tohum yatağı hazırlığı yapılır. 

Tarlanın kesik ve engebeli durumda kalmaması için derin sürümden önce mutlaka çizel kullanılmalıdır. Derin sürümden sonra ise tırmık veya sürgü çekilmelidir. Pulluk tabanı varsa buna karşı 2 ila 3 yılda bir ilk sürümden önce bir dip kazan pulluğu çekilmelidir.

Kıştan önce yapılacak güz sürümüne kadar (son sürüm) tarlanın otlanması halinde yüzlek olarak tırmık çekilmelidir. Böylece toprağın su tutması sağlanmış ve yabancı otlarda öldürülmüş olacaktır.

Sonbahar sürümünün yapılmaması durumunda tarla ilkbaharda sürüleceğinden, ekime kadar geçen süre içinde tarla ile çok oynanır. Bu da uzun süre alacağından tarlanın tavı kaçırılmış ve de tohum ekimi geciktirilmiş olur.

İlkbaharda Toprak Hazırlığı

İlkbaharda toprak hazırlığı, şeker pancarı tarımının en hassas işidir. Ekim öncesi yapılan toprak hazırlığının zamanı, bu işte kullanılan ekipmanın kullanılış biçimi, tohum yatağının derinliği, tohumun üstünde kalacak toprağın kalınlığı ve yapısı vb. üretilecek şeker pancarının verimini ve kalitesini, dolayısıyla üretim ekonomisini önemli ölçüde etkiler.

İlkbaharda tarla tava gelir gelmez vakit kaybetmeden tohum yatağı hazırlığına başlanmalıdır. Normal bir (intaş) çıkışın sağlanabilmesi için; tohum yatağının taş, kesek ve bitki artıklarından mutlaka temizlenmiş olması gerekir.

Ağır, tavda olmayan topraklarda kesinlikle tohum yatağı hazırlığı, gübre ve herbisit uygulaması yapılmamalıdır. İlkbaharda tohum yatağı hazırlığı esnasında azotlu gübrenin 2/3’ü atılmalı ayrıca yağışlarla birlikte çıkması muhtemel yabancı otlar için eğer kullanılacaksa seçilen yabancı ot ilacı atıldıktan sonra tırmık veya kombi kürümler çekilerek tarla ekime hazır hale getirilmelidir.

İhtiyaç duyulan yerlerde merdane çekilmesi de faydalı olmaktadır. İlkbahar tarla hazırlığında toprağın fazla çiğnenmesini önlemek için ekim öncesi işlem sayısı mümkün olduğu kadar azaltılmalıdır. İdeal tohum yatağı hazırlığı, toprak ve iklim şartlarına göre değişmekle birlikte bunlardan en önemlisi, ilkbaharda 2,5 – 3 cm kalınlığında, homojen, ince, havalanması kolay, gevşek bir tabaka ile bunun altında, ilkbaharda işlenmiş, bitkinin almasına elverişli yaklaşık %10 su taşıyan nemli bir tabakanın varlığıdır. Bu işlenmiş tabakanın üst yüzeyi arzulanan tohum yatağıdır. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra toprak ekime hazırlanmış olur.

Şeker Pancarı Ekimi

Kök verimi ve pancardaki şeker varlığı bakımından iklim faktörleri çok önemlidir. Ülkemizde değişik iklim bölgelerinde yapılan üretimler değişik özellikler gösterir.

Denize yakın bölgelerde pancar verimi yüksek, buna karşın şeker varlığı düşüktür. Doğu Anadolu da sert kara iklimi hüküm süren bölgelerde kök verimi düşük şeker varlığı yüksektir. İç Anadolu gibi iklimin çok sert olmadığı bölgelerde hem kök verimi hem de şeker varlığının yüksek olduğu en iyi pancar bölgeleridir.

Ülkemizde ekim işlemi bölgelerin iklim yapısına bağlı olarak farklılık göstermektedir. Ekim Şubat sonu ile Mart ayı başlarında başlayıp Nisan ayının ilk yarısında bitmektedir. Bundan dolayı ülkemizde ekim 45–60 günlük devrede bitmektedir.

Şeker pancarı mümkün olduğunca erken ekilmeli ve ekim kısa sürede bitirilmelidir. Şeker pancarı hiçbir kültür bitkisinin sahip olmadığı bir vejetasyon süresine sahiptir. Bu süre 4 aydan 8–9 aya kadar uzayabilir. Uzun vejetasyon süresi şeker pancarında verim ve şeker oranı yönünde olumlu etki yapar. Bundan dolayı toprak tavını bulur bulmaz ekim yapılmalıdır.

Tohumların çıkışı için toprak sıcaklığının 8 ºC ve üzerinde olduğu, çıkış sonrası son don riskinin olmadığı dönemde ekim yapılmalıdır. Şeker pancarının verim ve kalitesi ile çiftçi gelirini etkileyen önemli bir faktörde ekim tekniğidir.

Don tehlikesinin büyük çapta atlatıldığı bir dönemde yapılan erken ekim, pancarın gelişme süresini uzattığı ve verimi arttırdığı için her zaman tercih edilmelidir. Ekimin kusursuz olması açısından ekimde kullanılacak mibzerlerin seçimi ve gerekli ayar ve bakımlarının yapılması gerekir.

Ekimde sıra araları ile sıralar üzerindeki pancarlar arasındaki mesafe, kök ve şeker verimini önemli ölçüde etkilemektedir. Makineli ekimde şeker pancarında sıra arası mesafe 45–55 cm sıra üzeri mesafe ise 20–25 cm arasında değişebilmektedir.

Ülkemizde şeker pancarı 45 cm sıra arası mesafeye ekilmekte ve genel olarak 20 – 25 cm mesafede teklenmektedir. 1 dekarda 8000 – 9000 adet bitki denemelerde en iyi sonucu vermektedir.

Ekim hızı ekim kalitesini etkileyen önemli faktörlerdendir. Hassas mibzerlerle yapılan ekimde mibzeri çeken traktörün hızı 4 km/saati geçmemelidir. Aşırı hız tohumların gayri muntazam dökülmesine, derinlik ayarlarının bozulmasına, tohumların toprak yüzeyinde kalmasına neden olmaktadır.

Ekim derinliği de verim ve kalite açısından önemli bir husustur. Pancar tohumu 2 ila 5 cm derinliğe ekilmeli ekim esnasında sürekli kontrol edilmeli, toprağın tavı iyileştikçe daha yüzlek, tav aşağı indikçe daha derin yapılmalıdır.

Ülkemizde genel olarak hassas mibzerle 5-8 ve 15 cm sıra üzeri aralıklara ekim yapılmaktadır. Pancar ekiminin düzgün olarak yapılması çapa ve hasat makinelerinin kullanımında büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Normal ekimden sonra doğal faktörler, tohum çeşidi, haşere ve hastalıklardan doğan tahribatlardan dolayı pancar sayısında %40’tan fazla azalma olduğu takdirde tarla ikinci defa ekilmelidir.

Şeker Pancarında Sulama

Şeker pancarının su isteği oldukça fazladır. Çevre koşullarına da bağlı olarak 1 kg kuru madde üretimi için yaklaşık 400–600 mm suya ihtiyaç duyar.

Yıllık yağışın 600–700 mm olduğu ve yağışın yetişme dönemi içerisinde düzgün dağıldığı bölgelerde sulanmadan yetiştirilebilir.

Su tüketimi, kuru madde birikiminin en fazla olduğu kök-gövde büyüme döneminde en fazla olmaktadır. Yetişme süresi boyunca nispi nemin %60–70 civarında olması gerekmektedir. Tohum yatağının yeterli rutubete sahip olması gerekir.

Nisan – Mayıs aylarında hafif kuraklık köklerin daha derinlere inmesine ve böylece bitkinin su ve besin maddesi yönünden daha iyi beslenmesine etkili olabilir.

Çıkış (intaş) Sulaması

Ekimden sonra yağış olmaması ve toprağın tavını kaybetmesi durumunda yapılır.

Gelişme Dönemi Sulaması

Haziran sonu ile Eylül ortalarına kadar yapılmalıdır.

Hasat Öncesi Sulaması

Toprağın tavlı duruma getirilerek hasadı kolaylaştırmak ve kök kırılmalarını önlemek amacıyla yapılan sulamalar olmak üzere üçe ayrılır. Sulama sayısı bitkideki gelişme gözlenerek 4-6 defa yapılmalıdır. Tarlaya suyun verilmesi (sulama metotları) ülkemizde üç ana grupta toplanmaktadır.

Salma sulama ile sulanan tarlaların çoraklaşmasının önlenmesi için drenajlarının çok iyi yapılmış olması gerekir.

Salma sulamada, sulama masrafları düşüktür. Ancak çok fazla su gerektirir ve yağmurlama sulamaya göre etkisi azdır. Hangi sulama metodu olursa olsun, şeker pancarı sulamasında aşırı veya yetersiz sulamadan kaçınılması en önemli husustur. Aşırı sulama, kaynak israfının yanında kök çürüklüğü ve bazı hastalıklara neden olmakta, yetersiz sulama ise, bitki gelişiminde ve verim kayıplarının artmasına neden olmaktadır.

Şeker Pancarında Gübreleme

Yapılmadan önce toprakta mevcut ve bitki tarafından alınabilir. Bitki besin maddelerinin ne düzeyde olduğunun bilinmesi gerekir. Bunun için mutlaka usule uygun olarak alınan toprak numune analizlerinin yaptırılması ve dekara tavsiye edilecek gübre miktar ve cinslerinin belirlenmesi gereklidir.

Gübrelemede dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bitkinin ihtiyacı kadar gübreyi, usulüne uygun olarak, zamanında toprağa verebilmektir. Eksik veya fazla gübre kullanımı verim ve kalitenin düşmesine neden olacaktır.

Azotlu Gübreler

Pancar tarımında kullanılan başlıca azotlu gübreler (amonyum sülfat, amonyum nitrat, kireçli amonyum nitrat ve üre)dir. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus, ihtiyaçtan fazla azotlu gübre kullanılması hususudur.

Azotlu gübrenin gerektiğinden fazla kullanılması halinde fabrikasyon aşamasında verim düşmekte ve çevre kirliliği yaratmakta, gereksiz ve fazla miktarda kullanılması halinde kök verimini az bir miktarda yükseltmekle birlikte, aşırı yaprak gelişimini teşvik ettiği gibi pancardaki şeker oranını da önemli ölçüde düşürmektedir. Bu nedenlerden dolayı azotlu gübre uygulamasına hasattan en az 2,5 ay önce son verilmelidir.

Azotlu gübrelerin kurak bölgelerde 2/3’ü ekimden önce ilkbaharda tarla hazırlığından esnasında, geriye kalan 1/3’ünün ise birinci çapadan önce kullanılması ideal bir uygulama olmaktadır. Şeker pancarı için dekara 10-15 Kg saf azot verilecek şekilde gübre kullanılması gerekmektedir.

Fosforlu Gübreler

Pancar tarımında kullanılan başlıca fosforlu gübreler (triple süper fosfat ve süper fosfattır.) bitkiler için mutlaka gerekli olan bir bitki besin maddesidir.

Toprakta yetersiz olduğu durumlarda bitkiler normal gelişmelerini tamamlayamadıkları için verim düşüklüğü meydana gelmektedir. Fosforlu gübrelerin 2/3’ü sonbaharda son sürüm ile pulluk derinliğinde toprağa karıştırılmalı, 1/3’ü ise ilkbahar tarla hazırlığında azotlu gübre ile birlikte tırmık altına verilmelidir.

Pancar için dekara 10 – 11 Kg saf fosfor gelecek şekilde fosforlu gübre kullanılması yeterli olacaktır.

Potaslı Gübreler

Pancar tarımında kullanılan başlıca potaslı gübreler (Potasyum sülfat, potasyum nitrat ve potasyum klorür.)dir. Genel olarak sonbaharda fosforlu gübreler ile birlikte, son sürümden önce, pulluk derinliğinde toprağa karıştırılmalıdır.

Kompoze Gübreler

Çeşitli besin maddelerinin bir defada atılarak işçiliği azaltmak için kullanılan azot, fosfor ve potasyum sıralamasıyla % olarak (15.15.15) gibi ifade edilirler. Toprak analiz sonuçlarına göre belirlenecek oranlarda çiftçilerin kullanımı gereklidir.

Ahır Gübreleri

Ahır gübresinin yerini hiçbir ticari gübre tutmaz. Ahır gübresi, yeşil gübre, kompost ve anız artıkları kullanılarak toprak yapısını iyileştirici ve toprakların organik maddece zenginleşmesi sağladığı için tavsiye edilmektedir.

Başta azot, fosfor, potasyum gibi makro besin maddeleri olmak üzere önemli miktarda mikro besin maddeleri de ihtiva eder. Organik madde ile toprakların, sağlam bir yapı kazanması sağlanır, kaymak bağlamaları önlenir, su tutma kapasiteleri artar, tava gelmeleri kolaylaşır ve erozyon önlenmiş olur.

Şeker Pancarında Seyreltme ve Tekleme

Bir pancar tarlasında birim alandaki bitki sayısı, bu bitkilerin yüzeye iyi bir şekilde dağılış olması, verim ve kaliteye etki eden önemli bir faktördür. Pancarların 4-5 yapraklı döneme ulaştıklarında seyreltme tekleme işlemi yapılır. Sıra üzeri aralıkların 20-25 cm olması yeterlidir. Tekleme yapılırken pancarların zedelenmemesine dikkat etmek gerekir.

Şeker Pancarında Çapalama

Yabancı ot mücadelesi ilaçla yapılıyorsa pancarın sadece toprağının havalandırılması için çapalama yapılır. Çapalama buharlaşmanın önlenmesi, toprağın daha çabuk ısınmasını, yağmur sularının düzenli bir dağılımla toprağa işlemesini sağlar. Ülkemiz şartlarında 1 veya 2 çapa yeterlidir. Elle veya makine ile yapılmaktadır. Çapalamada pancarların yan köklerinin zedelenmemesine, fazla kesek çıkartılmamasına ve pancarların çiğnenmemesine dikkat edilmelidir.

Pancarda Yabancı Otlarla Mücadele

Şeker pancarının topraktan kullandığı besin maddelerinin en büyük rakibi yabancı otlardır. Bu nedenle pancarın çimlenmesinden hasadına kadar olan dönemde yabancı otlarla mücadele etmek gerekir.

Yabancı otlar pancarın besinine, suyuna, havasına ve güneşine ortak olur. Yabancı ot mücadelesi çapalama ile ve ilaçlama ile yapılır. İlaçlı ot mücadelesi ekim ve öncesi ve ekim sonrası olmak üzere iki dönemi kapsar.

Çiftçilerimizin ağır maiyetlerden korunması için ekim sonrasından daha etkili olan ekim öncesi ot mücadelesi tercih edilmelidir. Herbisitlerle yabancı ot mücadelesinde başarılı olunması için;

• Tarla hazırlığının çok iyi yapılmış ve tavının uygun olması,
• İlacın atılma zamanı (Çok sıcak ve rüzgârlı havada ilaçlama yapılmaz.),
• Uygun dozda kullanılması,
• Tarladaki yabancı otların çok iyi bilinmesi ve ilacın buna göre seçilmesi, 
• Kullanılacak pülverizatörün temizliği,
• Meme ayarları iyi yapılması gereklidir.

Şeker Pancarında Hasat 

Pancar köklerinin sökülmesi, temizlenmesi ve pancarın yapraklarının kesilmesi işlemine hasat denir.

Ülkemizde pancar ekiminin başlamasından günümüze gelinceye kadar aşamalar kaydeden pancar hasat işlemleri, günümüzde modern tarım teknikleri ve makineleri ile yapılmaktadır. Ülkemizde normal iklim şartlarında pancarın olgunlaşması Eylül sonu ile Ekim ayı ortalarına kadar devam etmektedir.

Hasat işlemleri büyük çoğunlukla el değmeden yapılmaktadır. Ülkemizde ise elle hasat daha yaygındır. Pancar hasadı sökme beli, bir iki veya üç sıraya yalnızca söken sökme düzenleri, baş kesimini yapıp yalnızca söken makineler, baş kesimi, söken, depolayıp yükleme yapabilen makinelerle yapılmaktadır.

Makineli hasadın elle yapılan hasada göre olumlu ve olumsuz yönleri vardır. Kısa sürede az masrafla geniş alanların hasadı, makineli hasadın olumlu yönleridir. Makine temin masraflarının yüksek olması, hasat esnasında daha çok pancarın kırılması, zedelenmesi e dolayısı ile kayıpların artması da olumsuz yönleridir. Hasat toprağın tavı, pancarın sıklığı ve dağılımı, hasat makinesinin tipi ve kullanıcının becerisi ve tarlanın tesviyesi ile yabancı otların bulunmaması makineli hasadı kolaylaştıran etmenlerdir. 

Şeker Pancarında Depolama

Hasadının yapılmış olmasına rağmen bir program dâhilinde sökülen pancarların aynı anda işlenmesi mümkün olmadığından ve bir süre beklemesi gerektiğinden fazla pancarların fiziksel özelliklerini kaybetmeden yığınlar halinde korunması gerekmektedir.

Siloya alına pancarların bozulmadan uzun süre korunmalarında en önemli görev çiftçilerimize düşmektedir. Silo ve nakliye kayıplarını önlemek, pancardaki kırılma ve ezilmeleri azaltmak için çiftçiler tarafından hasat edilen pancarların direk fabrika merkezlerine getirilmeleri arzu edilen bir durumdur.

Tarladan direkt fabrika merkezlerine getirilen pancarların nakliye bedelleri Şeker Şirketi tarafından ödenmekte, bunun dışında her yıl değişen şartlara ve koşullara göre nakliye prim ve tazminatları ödenerek fabrika merkezlerine daha fazla pancar getirilmesi teşvik edilmektedir.