Bezelye Yetiştiriciliği

Bezelye, serin ve ılıman iklim bitkisidir. Ilıman kuşağın hemen her yöresinde tarımı yapılmaktadır. Bezelyenin vatanı Batı Asya olarak kabul edilmektedir. En geniş ekim alanı ve en fazla üretim Asya kıtasında yapılmasına rağmen en fazla verim Avrupa kıtasından alınmaktadır.

Yemeklik dane baklagiller içinde bezelye dünyada üretim bakımından fasulyeden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde yıl boyunca en fazla tüketilen baklagil olmasına karşın ülkemizde bezelye tüketme alışkanlığı yaygın değildir. Bu nedenle ekim alanı ve üretim yönünden henüz beklenen düzeye ulaşılamamıştır. Ancak son yıllarda konserve ve dondurulmuş gıda sanayinin hızla gelişmesi nedeniyle bezelyenin ekiliş ve üretiminde, önemli artışlar sağlanmıştır.

Bezelyenin Bitkisel Özellikleri

Kök

Farklı yapıda köklere sahip bezelyede başlangıçta ana kazık kök oluşur. Daha sonra bu kökten yanlara doğru ikincil kazık kökler gelişir. Bu köklere bağlı olarak oldukça iyi gelişen bol miktarda saçak kökler oluşur.

Bezelye yüzeysel kök sistemine sahiptir. Köklerin % 70-80’i 20 cm’lik toprak derinliğinde ve 50-80 cm yanlara doğru yayılmış şekilde bulunur. Toprak yapısına ve rutubet durumuna bağlı olarak bazı durumlarda kazık köklerin bir kısmı 150 cm derinliğe kadar inebilir. Köklerin büyük bir çoğunluğu toprak yüzeyine yakın olarak gelişir. Bu nedenle kendinden sonra gelecek bitki için çok iyi bir ön bitki olur.

Aynı yere arka arkaya bezelye ekilmemelidir. Kökleri vasıtasıyla salgıladığı maddeler nedeniyle ikinci yılda önemli derecede verim düşüklüğü görülür. Bezelye köklerinde havanın serbest azotunu tutmayı sağlayan nodoziteler gelişir.

Gövde ve Dallar

Bezelyede gövde, boğum ve boğum aralarından meydana gelir. Gövdenin dallanması ve kardeşlenmesi toprak altındaki ilk iki boğumdan olmaktadır.

Gövdenin içi boş ve dayanıksızdır. Enine kesiti yuvarlaktan köşeliye kadar değişir. Gövdenin köşe kısımlarında dayanıklılığı sağlayacak selülozik birikimler oluşur. Boğum araları gövdenin dip kısmında kısadır, uç kısma doğru daha uzun ve ince yapıdadır.

Bitki gövdesi zikzaklı olarak gelişir. Çeşitlere göre boğum (nodyum) sayısı değişir. 10–15 adet boğum sayısı olan çeşitler yanında 60–70 adet boğum meydana getiren çeşitler de vardır. Gövde boyu bazı çeşitlerde 15 cm’ye kadar düşmekte, sırık çeşitlerinde ise 200 cm üzerine çıkabilmektedir. Gövde bodur çeşitlerde dik durur, sırık çeşitlerde yere yatar. Gövde rengi açık sarı yeşil, yeşil ve koyu yeşildir.

Bazı çeşitlerde gövde üzerinde yer yer antosiyan oluşumu meydana gelir. Gövdede dallanma çeşitlerine bağlı olarak değişkendir. Genellikle tarla bezelyelerinde boğum araları kısa, sırık bezelyelerinde uzundur.

Yaprak

Bezelyede üçüncü boğumdan itibaren ilk hakiki yapraklar oluşur. İlk iki boğum toprak altında kalır. Bezelyenin çimlenmesiyle meydana gelen kotiledon yapraklar üç parçalıdır. Ortada bulunan ince ve sivri kısım asıl yaprağı, yanlarda bulunan kısımlar kulakçıkları meydana getirir. Bezelye yaprağı bileşik yaprak yapısında olup yaprak ekseni, kulakçıklar, yaprakçıklar ve sülüklerden oluşur.

Yaprak ekseni (sapı) üzerinde kulakçık sayısı genellikle 2-4 çift olup karşılıklı dizilmiştir. Yaprakçık ve uç kısımda sayıları 2-7 arasında değişen dallanmış sülükler bulunur. Kulakçıkların şekli ve rengi, çeşitlere göre farklılık gösterir. Yapraklar büyükten küçüğe kadar değişen yarım kalp, oval, yumurta ve uzun elips şeklinde olabilir.

Yaprakçıklar oval veya eliptik olabilir. Renkleri koyu yeşilden başlayıp sarı yeşil, gri yeşil, mavi yeşile kadar değişebilir.Yaprakçıkların kenarları düz, dişli veya derin dişli olabilir. Uzunlukları 4–6 cm genişlikleri ise 2–5 cm arasındadır.

Çiçek

Bezelyede çiçeklenme boğum sayısı ile bağlantılıdır. İlk çiçeklenmeler gövdedeki boğum sayısının yarısından sonra başlar. Yaprak koltuklarından başlayan çiçekler çeşitlere göre gövdenin ikinci yarısının üstünde veya sürgün uçlarında meydana gelir. Çiçekler tek tek oluşabileceği gibi salkım şeklinde (2-5 çiçek bir arada) de oluşabilir. Salkımlardaki çiçek sayısı kalıtsal bir özellik olduğu gibi çevre koşullarına da bağlıdır. Çiçeklenme erkenci çeşitlerde 7.boğumdan, geççi çeşitlerde ise 50. boğumdan itibaren başlar.

Bezelyede salkım üzerindeki çiçekler olgunluk sırasına göre açar. Çiçeklerin açılma zamanı sabah 8-9’dan sonra başlar. Akşam güneş batana kadar devam eder. Bir çiçek 2-3 gün süre ile açık kalır. Çiçeklerde döllenmeye hazır olma 9–12 saatleri arasında en yüksek seviyededir.

Bezelyede polen keselerinin patlaması çiçekler açılmadan önce başlar. İlk çiçeklenme ana gövdeden ve birinci dallardan başlar. Çiçek açılmadan önce döllenme olayı gerçekleşmiş olur. Çiçek döllendikten iki gün sonra taç yapraklar dökülür.

Bezelyede yüksek oranlarda kendine döllenme görülür. Yabancı döllenme en çok %3 civarında olabilir. Yabancı döllenme polen yiyen kın kanatlılar vasıtasıyla olur ve daha çok kurak şartlarda görülür.

Meyve

Bezelye meyveleri bakla şeklindedir. Döllenmeden sonra taç yaprakların dökülmesi ile meyve üzerinde sadece çanak yapraklar kalır. Meyve birkaç gün içinde hızla gelişir. Bakla iki parçalı ve simetriktir. Çeşitlere göre değişik uzunlukta ve genişlikte olan bezelye meyveleri düz, kıvrık, küt veya sivri uçlu olabilir.

Meyvelerin boyu 3-15 cm eni ise 0,5-2,5 cm arasında değişir. Çeşitlere bağlı olarak bazı çeşitlerde olgunlaşan baklalarda çatlama görülebilir. Bazı sırık çeşitlerde baklalar etli yapıdadır. Bu çeşitlerde baklanın etli kabuğu bakla daneleri ile beraber yemeklik olarak değerlendirilir.

Bezelyede ekolojik koşullara bağlı olarak bitki üzerindeki çiçeklerin % 30-70’i meyve bağlar. Bezelye bitkisinin yapraklarında olduğu gibi meyvelerin üzeri de mum tabakası ile kaplıdır. Meyve rengi de buna bağlı olarak değişir.

Tohum

Bezelye meyvesinde 1-10 arasında değişen tohum bulunur. Bu tohumlar değişik şekillerde olabilir. Meyve içindeki dizilişlerine göre de tohumlar şekil alabilir. Olgunlaşmamış daneler ile olgunlaşmış daneleri arasında şekil bakımından farklılıklar vardır. Dik gelişen olgunlaşmamış daneler genellikle yuvarlak veya köşelidir. Yatık gelişen bezelyelerde olgunlaşmamış tohumlar buruşuktur. Yuvarlak daneli olanlar konserve sanayinde aranan çeşitlerdir. Dane iriliği ile fiyat arasında ilişki vardır. İri taneliler konserve sanayide tercih edilmez.

Bezelye tohumlarının bin dane ağırlığı 100-500 gram arasında değişir. Bir gramında 2-10 arasında değişen tohum bulunur.

Üretimde kullanılacak olgunlaşmış tohumların temizlik oranı % 95’in, çimlenme kabiliyetinin de % 70’in üzerinde olması istenir.

Tohumlar normal koşullarda çimlenme güçlerini 4-6 yıl muhafaza eder. Çimlenme süresi iklim koşulları ve toprak yapısına bağlı olarak 5-10 gündür.

Bezelye Çeşitleri

Yetiştiriciliği yapılan bezelye çeşitlerini yer ve sırık bezelyeleri olmak üzere iki büyük grup toplamak mümkündür.

Sırık Bezelyeleri

Sülük veya bıyık denilen kısımları ile yanlarına dikilen desteğe sarılıp 1,5-3 m kadar boylanabilen çeşitlerdir. Daha uzun ömürlü ve daha verimlidir. Olgunlaşmamış ve olgunlaşmış daneler genellikle yuvarlaktır.

Yer (bodur) Bezelyeleri

Fazla boylanmaz. Bodur kalır ve daha az yer kaplar. Herhangi bir desteğe gerek yoktur. Erkencidir fakat daha az ürün verir. Olgunlaşmış daneler buruşuk, olgunlaşmamış daneler ise yuvarlak ve köşelidir. Genellikle konserve yapımında kullanılır.

Bezelye Bitkisi İçin Sıcaklılar Nasıl Olmalıdır?

Bezelye serin iklim bitkisidir. Donma noktasına yakın düşük sıcaklıklara dayanabilir. Gelişmesinin ilk devresinde -5°C’ye kadar dayanabilir. Bezelye fideleri dona oldukça dayanıklıdır. Don ana gövdeyi öldürse bile toprak altındaki boğumlardan yan dallar çıkar. Çiçekler ve olgunlaşmamış baklalar dona karşı hassastır. -1°C veya daha yüksek soğuklarda çiçekler ve olgunlaşmamış baklalar dökülür. Yetiştirilme dönemi süresince sıcaklık donma noktasının üzerinde olmalıdır.

Havaların serin ve nemli olduğu koşullarda çok iyi gelişme göstermesine karşılık sıcak ve kuru havalardan hoşlanmaz. Vejatatif devrede ılık bahar ve üreme devresinde yeterli serinlik olursa verim artar.

Bezelye tohumu 2°C’de çimlenebilir ancak çimlenme çok yavaş olur. Gelişme döneminde yüksek sıcaklık ve uzun güneşlenmeden hoşlanmaz. Bu dönemde nem ve serin ortam ister. Gelişme döneminde meydana gelen yüksek sıcaklık ve kuraklık, bitkinin tüm gücünü generatif gelişmeye harcamasına neden olur. Bitki bodur kalır ve meyveler normal büyüklüklülerine ulaşamaz. Hızlı ve zoraki olgunlaşma nedeniyle verim ve kalitede düşme olur. Gelişme döneminde toprak yüzeyine yatan bitkilerde mantari hastalıklar görülür ve bitki bundan zarar görür.

Tarla koşullarında toprak sıcaklığı 9°C ve hava sıcaklığı 10-14°C olduğunda tohumlar 2-3 hafta içinde çimlenerek toprak yüzüne çıkar. Bezelye için ideal çimlenme sıcaklığı 18°C’dir. Çimlenme ile çiçeklenme dönemi arasında günlük ortalama sıcaklığın 15-18°C, çiçeklenme ile olgunluk devresi arasında sıcaklığın 18-21°C olmasını ister.

Bezelye yüksek sıcaklıklara karşı da hassastır. Yüksek sıcaklıkta en hassas devre çiçeklenmeden 5-11 gün sonraki devredir. Danelerin olgunlaşması devresinde sıcaklığın 30°C üzerine çıkması hâlinde tohumlar canlılıklarını kaybeder.

Bezelyede Işık

Işık yoğunluğu da gelişme ve verim üzerine etkilidir. 15.000 lükslük aydınlanmada bitki normal geliştiği hâlde daha düşük yoğunlukta ise çiçek salkımlarındaki çiçek sayısı azalır. Işık yoğunluğu artarsa buna bağlı olarak çiçek sayısı da artar.

Bezelyede Nem

Çimlenme döneminde topraktaki yüksek nem tohumun zarar görmesine sebep olur.

Bezelyede Yağış

Yetişme dönemi boyunca yağışın düzenli ve yavaş olması danenin yüksek kalitede olmasını sağlar.

Bezelyenin Toprak İsteği Nasıldır?

Toprak isteği bakımından çok seçicidir. Büyük daneli kuru bezelye çeşitleri kaliteli toprak istedikleri hâlde küçük taneliler daha az seçicidir.

Serin ve yağışlı dönemde yetiştirildiği için alüviyal ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda çok iyi gelişir. Ağır topraklardan hoşlanmaz. Çimlenme döneminde topraktaki yüksek rutubet tohumun çürümesine neden olur. Toprağın drenajının iyi olması gerekir. Ağır nemli topraklarda gelişemez ve kök çürüklüğü görülür. Gövdenin ve meyvelerin ıslak toprakla temasını önlemek için ikinci çapalamada boğaz doldurması da yapılır.

Erkencilik için kumlu-tınlı topraklar daha uygundur. Erkenciliğin önemli olmadığı hâllerde yüksek verim ve kaliteli ürün alabilmek için iyi drene edilmiş killi-tınlı topraklar tercih edilmelidir.

Düşük pH’lı topraklarda azot ve fosfor alınımının azalması nedeniyle dane verimi de azalmaktadır. Bu nedenle toprak pH’ının 6,5-7 civarında olması istenir.Humus oranı yüksek topraklarda vejatatif aksamı iyi gelişir ancak kaliteli ve dolgun dane elde edilemez. Hafif, az nemli, kumlu topraklarda boy ve baklalar kısa, verim düşük olur.

‍

Bezelyeler önceden hazırlanan araziye ocak usulü veya sıra (çizgi) usulü olmak üzere iki şekilde ekilerek yetiştirilir.

Toprak Hazırlığı ve Ekim

İlkbahar üretimlerinde topraktaki azot bakterileri ve mikroorganizmaların faaliyetlerini kolaylaştırmak için toprak sonbaharda 20-25 cm derinlikte bir iki defa pullukla sürülerek havalandırılır.

Ekim sonbaharda yapılacak ise tarla anız bozumunu takip eden sürümden sonra ekim öncesinde tekrar sürülmelidir. Toprağın çok iyi işlenmesi gereklidir. Büyük işletmelerde hasat makine ile yapıldığından tarla yüzeyinin çok düzgün olması gerekir. Hem sonbahar hem de ilkbahar ekimlerinde işlenen toprak tırmıkla düzeltilerek ekime hazır hâle getirilir.

Otlu ve geniş alan ekimleri için toprak işlemesi sonbaharda yapılmalıdır. Sonbaharda toprak işlemesi ilkbaharda erken ekim yapma imkânı sağlar.

Kurak bölgelerde ise ilkbaharda fazla nem kaybı olmaması için toprak yüzlek işlenmelidir. Toprak işlemeden sonra seçilen uygun çeşit tohumluklar ekilir.

Toprak hazırlığından sonra seçilen bezelye tohumları azot fiksasiyonunu (birikmesi) teşvik etmek, daha yüksek verim almak ve protein oranını artırmak için ekimden önce bakteri kültürü ile aşılanır. Ekim şekline göre ekimi yapılır. Ekim şekli ve ekim aralıkları çeşit özelliğine, işletme büyüklüğüne ve değerlendirilme şekline göre değişiklik gösterir. Hasadın elle yapıldığı işletmelerde tohum ekimi önceden hazırlanmış masuralara (karık), makineli hasadın uygulandığı işletmelerde ise düze yapılır. Ekimin mutlaka toprak tavında iken yapılması gerekir. Yetiştirme döneminde düzenli yağış alan veya yağmurlama sulama imkânı olan tarlalara düze ekim daha uygundur. Yetiştirilecek bezelye sırık çeşidi ise masuralara ekim yapılmalıdır. Yer çeşitleri düz tarlaya mibzerle ekilmelidir.

Bezelye Ne Zaman Ekilir?

Tohum ekim zamanı bölgenin iklim şartlarına bağlıdır. Kasım ayından mayıs ayına kadar tohum ekimi yapılabilir. Ülkemizde tohum ekimi genellikle şubat ve mart aylarında yapılmaktadır.

Erkenci çeşitlerde ekim şubat başından 15 marta kadar, yarı erkenci çeşitler nisan başına kadar, sıcağa dayanıklı çeşitler 15 nisandan sonra ekim yapılmalıdır.

Ege ve Akdeniz sahil kuşağında kışlık olarak ekim, kasım veya aralık ayında, Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde kış sonu ve erken ilkbaharda ekim yapılabilir.

İlkbahar ekimlerinde ekim zamanı geciktirilmemelidir. İlkbaharda ekimin geciktirilmesi verim kayıplarına neden olur. Tohum ekimi ılıman iklim bölgelerinde sonbahar ve ilkbaharda, soğuk bölgelerde ilkbaharda yapılır.

Bezelye Ekimi Nasıl Yapılır?

Genellikle 3-5 cm derinliğinde ekilen bezelye tohumlarının ekim derinliği sonbahar ekimlerinde 7-8 cm, erken ilkbahar ekimlerinde 5-6 cm, ilkbahar ekimlerinde 4-5 cm civarında olabilir. Yazlık ekim bezelye fidelerinin çıkışında erkencilik sağlar. Kuş zararı tehlikesi olan yerlerde ekim derin yapılmalıdır. Bakteri aşılanmış tohumlar ise bakterilerin kurumamasını sağlamak için yüzlek ekilmelidir.

Bezelyede Ekim Hangi Aralıklarla Yapılmalıdır?

Bodur bezelyeler sıra vari ekildiğinde sıra arası 30-40 cm, sıra üzeri 5-10 cm, yatık ve sarılıcı tiplerde sıra arası ve sıra üzeri mesafeler daha geniş tutulmalıdır. Herekleme yapılacak ekimlerde sıra arası 50-80 cm, sıra üzeri ise 15-25 cm olmalıdır. Sırığa alınacak çeşitler masura şeklinde ocak vari ekilir. Bu şekilde ekimde her ocağa 4-5 tohum atılır. Ortalama dekara 10-12 kg arasında tohum ekilir. Ekilecek tohumluk miktarı, çeşide, tanenin iriliğine ve tohumun saflığına bağlı olarak değişir. Dekara ortalama olarak küçük tanelilerde 12 kg, orta irilikteki tanelilerde 19-20 kg, iri tanelilerde 24 kg tohumluk ekilir.

Bezelyede ekim şekli, ocak usulü ve sıra usulü olmak üzere iki çeşittir.

Ocak Usulü Yetiştiricilik

Ülkemizde çok kullanılan bu yöntem özellikle küçük alanlarda yapılan üretimlerde uygulanır. Ekim sonrası ve çimlenme öncesi düşecek yağış, kaymak bağlamaya ve önemli çimlenme kayıplarına neden olacağından ekimin yapılması için yağış riskinin azalması gerekir. Bu gecikme ve sıcakların artması toprak tavının kaçırılmasına sebep olabilir. Bu durumlarda ocak usulü ekim suretiyle yetiştirme avantajlıdır.

Ocak usulü ekim sırık çeşitlerde kullanılan bir yetiştiricilik şeklidir. Masuraların boyun noktalarına 50-80 cm aralıklarla 15-25 cm sıra üzeri mesafelerle ocaklar hazırlanır ve tohumlar bu ocaklara ekilir. Ocak usulü yetiştirmede ocaklara normal olarak 3-5 tohum atılır. Ekimde tohumlar iriliklerine ve toprak karakterlerine göre 3-5 cm kadar derine bırakılır.

Dekara atılacak tohum miktarı, ekim sıklığı ve tohumun büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Ortalama olarak dekara yaklaşık 10-12 kg arasında tohum ekilir. Ortalama olarak m² de 30-40 adet çimlenebilecek tohum bulunmalıdır. Daha sonra üzeri mümkünse harçla karıştırılmış toprakla örtülür ve hafifçe bastırılır. Uygun şartlarda tohumlar 7-10 gün içerisinde çimlenerek toprak yüzüne çıkmaya başlar.

Sıra Usulü ile Yetiştiricilik

Yetiştirme döneminde düzenli yağış alan veya yağmurlama sulama imkânı olan tarlalara düze ekim daha uygundur. Yetiştirilecek bezelye sırık çeşidi ise masuralara ekim yapılmalıdır.

Yer çeşitleri düz tarlaya mibzerle ekilmelidir. Düze ekimlerde sıra arası 30-40 cm, sıra üzeri 5-10 cm olacak şekilde tohum ekimi yapılmalıdır. Sırık çeşitlerde ise sıra arası 50-80 cm, sıra üzeri ise 15-25 cm olmalıdır.

Büyük boyutlu üretimlerde düz tarlaya mibzerle ekim yapılır. Bu üretim şekli konserve endüstrisi, sofralık, tohum ve kuru dane üretimi için olsun uygulanan modern ekim şeklidir. Bu yöntemle yapılacak ekimde tarla gübrelenir, toprak ekim tavında iken işlenerek ekime hazırlanır. Bu şekilde ekime hazırlanmış olan tarla iki üç gün süre ile olduğu gibi bırakılarak tarlanın tav derinliğinin eşitlenmesi sağlanır. Daha sonra istenilen sıra arası ve sıra üzeri mesafeler ile toprağın tav seviyesinin 3-5 cm altına gelecek şekilde mibzerle ekim yapılır.

Bezelye baklagil bitkisi olduğundan kendisinden sonra gelen bitkiye temiz ve bitki besin maddelerince zengin toprak bırakır. Tahıllarla endüstri bitkileriyle ve sebzelerle münavebeye girer.

Bezelye başka bir kültür bitkisi için iyi bir ön bitkisi olmasına rağmen aynı toprakta ertesi sene tekrar bezelye yetiştirilmesi uygun değildir çünkü kökleri vasıtasıyla salgıladığı maddeler, hastalık ve zararlıların etkinliklerinin artması nedeniyle ikinci yılda önemli ölçüde verim düşüklüğü görülür.

Bezelyede Gübreleme Nasıl Yapılır?

Bitkinin azot ihtiyacını karşılamak için ekim öncesi toprağa 2-4kg/da saf azot verilmelidir. Fazla azot verilmemelidir. Fazla azot bitkinin vejatatif gelişimini artırarak bitkinin yatmasına ve generatif gelişme döneminin gecikmesine sebep olur.

Ekim öncesi toprak işleme sırasında saf madde olarak dekara 8–10 kg fosfor ve 20 kg potasyum verilmelidir. Hafif bünyeli topraklarda veya hasadın elle yapıldığı yetiştiricilikte toprağa verilen gübre miktarı artırılmalıdır. Fosforla birlikte potaslı gübreler köklerdeki yumru sayısını artırır. Fosfor ve potas oranı yüksek topraklarda yetiştirilen bezelyelerin pişmesi, potas ve fosfor oranı düşük olanlardan daha iyidir. Ayrıca bezelyede azotlu ve fosforlu gübreler protein oranını artırır.

Gerek olmadıkça bezelye için toprağa çiftlik gübresi verilmemelidir. Ahır gübresi hem yabancı ot gelişimini artırır hem de bitkinin vejatatif olarak fazla büyümesine neden olur.

Bezelyede Sulama

Sonbaharda ekimi yapılan bezelye tarımında bitkinin gelişme dönemi, genellikle yağışlı zamana denk geldiğinden yeterli yağış olması durumunda sulamaya ihtiyaç yoktur.

İlkbahar ekimlerinde iyi bir gelişme sağlayabilmek için hava ve toprak şartlarına bağlı olarak düzenli aralıklarla sulama yapılmalıdır. İlkbahar ekimlerinde su eksikliği, dane verimini ve dane kalitesini olumsuz etkiler.

Bezelyede çiçeklenmeden önceki dönemde ve meyve tutumundan sonraki dönemde olmak üzere en az iki defa sulama yapılır. Çok nadir hâllerde havalar çok kurak giderse üçüncü bir sulama yapılabilir. Sulama, karık usulü veya yağmurlama şeklinde yapılır.

Çiçeklenme başlangıcındaki sulama, bakla sayısını ve bakladaki tane sayısını artırarak verimi yükseltir. İkinci sulama tane dolum devresinde yapılırsa verime olumlu yönde etki eder.

Bezelyede Yabancı Otlarla Mücadele

Tohumların çimlenip bitkilerin toprak yüzüne çıkarak gelişmeye başladığı ilk hafta içinde büyümeleri çok yavaştır. Yabancı otla mücadele, bitkiler 4-5 yapraklı olduğu dönemde ilk çapalamayla birlikte yapılmalıdır.

Yabancı ot mücadelesinde tohum yatağı hazırlama sırasında ekimden önce yabancı ot ilaçları (herbisitler) ile ilaçlanır veya yabancı otlar 2-4 yapraklı devrede iken herbisitlerle ilaçlanarak öldürülür.

Bezelyede Çapalama

Bitkiler 4-5 yapraklı olduğu dönemde ilk çapalamayla birlikte yapılmalıdır. İlk çapalama yüzeysel yapılmalı ve köklere zarar verilmemelidir. Birinci çapadan yaklaşık 20 gün sonra bitkilerin 25–30 cm boylandıkları ve yabancı otların fazlalaştığı dönemde ikinci çapa yapılır.

Bitkide gövdenin ve meyvelerin ıslak toprakla temasını önlemek için ikinci çapalamada boğaz doldurması da yapılır. Genellikle ikinci çapalama zamanı çiçeklenmeden önceki dönemdir. Genelde iki çapa yeterlidir ancak kaymak tabakası ve yabancı otların oluşması hâlinde üçüncü bir çapalama yapılabilir.

Herekleme

Sırık bezelyelerde ikinci çapa ile birlikte herekleme işlemi de yapılır. Kafes tellerle, zikzaklı gergin iplerle, kargı veya sırıklarla bitkilere herek verilir. Herekler, bitkilerin rüzgârdan ve toprakta bulunan nemden zarar görmemesini sağlar. Bitkiler, hereklere büyüme uçlarındaki sülüklerle çok sağlam tutunur.

Kafes tellerle desteklemede 3-4 m’de bir dikilen kazıklara kafes teller meyilli şekilde duvar gibi çekilir. Bezelye bitkileri bu kafes telleri üzerinde çok iyi gelişir. Düzenli hasat yapılarak kaliteli düzgün meyveler elde edilir. Özellikle bu yöntem küçük aile işletmelerinde, sofralık taze bezelye üretiminde önemli ölçüde fayda sağlar.

Bezelyede Hasat ve Harman

Hasat, harman ve depolama işlemlerini zamanında ve doğru olarak yapmak, kaliteli ürün elde etmek için çok önemlidir.

Bezelyede Hasat

Bezelyede hasat, baklaların ve gövdenin kuruyup kahverengiye döndüğü, baklaların sertleştiği, elle oyulduğunda kırıldığı devrede yapılır. Ancak baklalar çatlamadan önce hasada başlanmalıdır.

Hasat olgunluğuna gelmiş baklalar en geç iki üç gün içinde hasat edilmelidir. Özellikle kuru ve sıcak havalarda daneler çok çabuk olgunlaşır. Hasat zamanında yapılmaz geç kalınırsa daneler unlu bir durum alır ve konservecilik kalitesi düşer. Konservelik bezelyeler genellikle geniş alanlarda yetiştirilir ve hasat bir seferde ve makineli olarak yapılır.

İlkbaharda ekilen bezelyeler 12-16 hafta, sonbaharda ekilen bezelyeler 32 hafta sonra hasat edilmeye başlanır. Küçük işletmelerde hasat olgunluğuna gelmiş bezelyeler 3-4 gün ara ile düzenli olarak bitkilere zarar vermeden elle hasat edilir.

Genellikle küçük işletmelerde sırık bezelyeler, büyük işletmelerde ise yer çeşitleri yetiştirilir. Bezelyede verim çeşidinin yer ve sırık oluşuna, baklada bulunan dane sayısı ve iriliğine, ekolojik şartlara bağlı olarak değişir. Bir dekar alandan baklalı taze bezelye olarak 1500-2000 kg, taze iç bezelye olarak ise 500-800 kg arasında ürün alınır. Hasadın kademeli olarak elle yapılması kalite ve verimi olumlu yönde etkiler.

Dane için yapılacak hasatta gövdenin kırılmasını, baklaların çatlamasını en aza indirmek için bitki nemli iken biçilmelidir. Sabah erken saatlerde veya akşama doğru biçim yapılmalıdır. Hasat edilen bitkiler tarlada veya harman yerinde kurumaya bırakılır. Tarlada hasat olgunluğuna gelmiş bezelye bitkiler biçilerek veya sökülerek konserve fabrikalarına getirilir, özel makineler ile danelenir ve boylara ayrılır. Konserve sanayinde kullanılan bezelye daneleri büyüklüklerine göre en küçükten başlayarak 0-1-2-3 gibi numaralar ile gruplandırılır.

Bezelyede Harman

Kuruyan bezelyelerin harmanı küçük işletmelerde dövülmek suretiyle, büyük işletmelerde ise makineyle yapılır. Harmanlama makine ile yapılacak ise makinenin devir sayısı azaltılarak çarpma sonucu danelerin kırılması engellenmelidir. Harmanlamadan sonra ürün yabancı ot tohumlarından ve olgunlaşmamış bezelye tohumlarından temizlenir. Bezelyede harmandan elde edilen saman çok değerli bir hayvan yemi olarak değerlendirilir.

Bezelyede Depolama

Pazara sevk edilen bezelyeler 5-10°C sıcaklıklarda 2-3 günlük bir süre bekleyebilir. Sürenin uzaması hâlinde zararlanmalar görülür.

0-1°C’de %85-90 nemde bezelyeler baklalı olarak 4-6 hafta muhafaza edilebilir. Kuru danelerin muhafaza süresi daha uzundur. Bezelye tohumlarının zarar görmeden depolanabilmesi için tohumlardaki nem oranının %16’dan fazla olmaması gerekir. 5°C sıcaklıkta, %50-55 nemde kuru dane içerisindeki nem %10-12 civarında olduğunda saklama süresi 1-2 yıl arasında değişir. Ancak sıcaklık ve nem birlikte yükselirse bu süre hızla kısalır. Ürün depolanmadan önce özellikle tohum böceklerine (bruchuslara) karşı fumigasyon yapılmalıdır.