Turunçgil Unlu Biti

Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli

Ergin dişiler, uzunca oval biçimde ve beyaz unlu bir görünüme sahiptir. Ortalama uzunluğu 3,7 mm, eni ise 1,8 mm’dir. Ergin dişilerin vücudunun etrafında çepeçevre ince ipliğimsi 36 adet uzantı vardır. Abdomenin sonunda bulunan bir çift uzantı diğerlerinin birbuçuk katı uzunluktadır (Şekil 5a).

Erkekleri kanatlı olup, sarımsı veya koyu kırmızımsı renktedir. Vücut uzunluğu 1 mm kadardır. Kanatları saydam ve vücuttan daha uzundur. Antenleri 10 segmentlidir. Abdomenin ucunda flament denilen uzun beyaz bir çift uzantı vardır (Şekil 5b). Yumurtalar saman sarısı renkte, uzunca oval şekilde ve yaklaşık 0,4 mm çapında olup yumurta kümelerinin üzerleri pamuksu ipliklerle örtülüdür (Şekil 5c).

Yumurtadan yeni çıkmış nimfler, oval şekilde ve sarımsı renkte olup antenleri 6 segmentlidir. Vücudun şekli erginlere benzer fakat onlardan daha küçüktür. Kışı çoğunlukla yumurta veya ergin dönemde gövde üzerindeki yarık ve çatlaklarda, kabuk altlarında, yabancı otların kök boğazında geçirirler. Bir ergin dişi 100-150’şer adetlik kümeler halinde 300-400 adet yumurta bırakır. Uygun koşullarda bırakılan yumurta sayısı 725 adete kadar çıkabilmektedir. 26±1°C sıcaklık ve %60-65 orantılı nemde ayda bir döl verir. Akdeniz Bölgesi turunçgil alanlarında yılda 4-5 döl
vermektedir. Dişi bireyler üç nimf dönemi geçirerek ergin olurlar. Erkek bireyler ise iki nimf, prepupa ve pupa dönemlerinden sonra kanatlı hale gelirler. Eşeyli veya eşeysiz olarak üreyebilirler. Orantılı nemi yüksek, gölgeli ve sıcak yerler gelişmesi için en uygun alanlardır.

Zararlı ve ilk yumurta kümeleri, ilkbaharda nisan ayı ortalarından itibaren öncelikle övde ve ana dallarda görülür. (Şekil 5d).

Zamanla ağacın üst kısımlarına doğru ilerleyerek meyve çanak yaprağı altına, bitişik meyvelere, yaprağın meyveye değdiği yerlere, göbekli portakalların göbek kısmına girerek buralarda beslenir ve çoğalırlar. Yaz sonuna doğru buralardan gövde ve dallara dağılırlar. Ağaçta meyve bulunduğu sürece (kış ayları dahil) meyvenin çanak yaprağı altında zararlının bütün dönemleri bulunabilir.

Polifag bir zararlıdır. Birinci derecede turunçgil olmak üzere bağ, nar, muz, zakkum, bal kabağı, kavun, karpuz, semizotu, hurma ve pek çok süs bitkisi konukçuları arasında yer alır. Ancak en çok turunçgilde zarar yapar. Bunlardan altıntop, washington navel portakalı, yafa portakalı ve limonlarda daha çok zararlı olurlar.

Turunçgillerde meyvelerin sapla birleştiği, çanak yaprakları ve meyvelerin birbirleriyle temas ettiği yerlerde emgi yaparak meyve kalitesini düşürür ve sap dipleri zayıflayan meyvelerin dökülmesine neden olurlar (Şekil 6a). Ayrıca salgıladığı tatlımsı madde ile de yaprak ve meyvelerde fumajine sebep olur. Bu zararlının bulunduğu yerlere portakal güvesi yumurta bırakır. Zararlının çıkardığı tatlımsı maddeler bu güvenin larvalarının besin kaynağı olur (Şekil 6b).

Doğal Düşmanları

Turunçgil Unlu Biti’nin parazitotleri ve predatörleri aşağıda verilmiştir.

Parazitoitleri

• Leptomastix dactylopii How (Hym.: Encyrtidae)
• Anagyrus pseudococci Gir. (Hym.: Encyrtidae)
• Leptomastidae abnormis Gir. (Hym.: Encyrtidae)
• Cryptolaemus motrouzieri Muls. (Col.:Coccinellidae)
• Hyperaspis polita Weise. (Col.:Coccinellidae)
• Scymnus quadrimaculatus Herbest. (Col.:Coccinellidae)
• Nephus includens Kirsch. (Col.:Coccinellidae)
• Nephus nigricans Weise (Col.:Coccinellidae)
• Nephus hiekei Fursch (Col.:Coccinellidae)
• Scymnus sturalis Thonbrg. (Col.:Coccinellidae)
• Exochomus quadripustulatus L. (Col.:Coccinellidae)
• Exochomus var. floralis Motsch. (Col.:Coccinellidae)
• Scymnus apetzoides Capra and Fursch (Col.:Coccinellidae)
• Scymnus apetzi Muls. (Col.:Coccinellidae)
• Sympherobius sanctus Tjed. (Neur.:Hemerobiidae)
• Sympherobius fallax Navas (Neur.:Hemerobiidae)
• Sympherobius pygmaeus Rambur (Neur.:Hemerobiidae)
• Chrysoperla carnea Steph. (Neur.:Chrysopidae)
• Chrysoperla prasina Burm (Neur.:Chrysopidae)
• Orius minitus L. (Hem.:Anthocoridae)
• Cardiastethus fascifentris Garb. (Hem.:Anthocoridae)
• Dicrodiplosis pseudococci Felt (Dip.:Cecidomyiidae)

Türkiye şartlarında kışı geçiremeyen C. motrouzieri avcı böceği ve L. dactylopii parazitoidi ticari olarak kitle halinde üretimi yapılan ve biyolojik mücadelede kullanılan etkili faydalılardır.
‍

Cryptolaemus montrouzieri: Erginlerinin boyu 4-5 mm, eni 3-4 mm dir. Baş ve abdomeni ile elytranın uç kısmı kızılkahve rengindedir. Diğer kısımları parlak siyah renktedir. Vücudu küçük sarımsı kıllarla kaplıdır (Şekil 7a).

C. montrouzieri’nin yumurtaları oval, limon sarısı renginde ve 1,0x0,3 mm boyutlarındadır. Yumurtadan yeni çıkmış larva unlubit nimflerinden daha iridir (Şekil 7b). Ergin oluncaya kadar dört larva dönemi geçirir. Son larva döneminde boyu 6-9 mm olur. Spesifik unlubit predatörü olan bu tür, ömrü boyunca 25°C sıcaklık ve %70 orantılı nemde 30,000’e yakın P. citri yumurtası tüketebilmektedir.

Leptomastix dactylopii: Ergin parazitoidler sarımsı bal renginde 1-2 mm boyundadır (Şekil 8). Genellikle sıçrayarak hareket ederler. Erkek parazitoidler dişilere oranla daha küçüktür. Erginler tatlımsı madde ile beslenirler. L. dactylopii dişileri yumurtalarını P. citri’nin bütün dönemlerine bırakmakla birlikte üçüncü dönem larva ve ergin dönemi tercih ederler. Bir dişi parazitoid 250-300 yumurta bırakabilir. Faydalı bir iç parazit olup hayat döngüsünü uygun koşullarda 12-13 günde tamamlar.

Exochomus quadripustulatus: Erginler 3-5 mm, ortalama 4,1 mm boyunda, genel olarak parlak kahverengimsi siyah renktedir (Şekil 8). Her iki elytranın üstünde ters virgül şeklinde yuvarlak veya köşeli şekilli olmak üzere toplamda 4 adet kiremit kırmızısı renkte lekeler bulunur. Belirtilen bu özellikler kışlık formlarında görülür. Yazlık formlarında ise elytra tamamen kiremit kırmızı rengindedir.

Sympherobius fallax: Bu predatörün erginlerinin vücutları parlak sarımsı kahverengi, antenler ve gözler koyu kahverengidir. Başın tepe kısmında kısa sarı kıllar vardır. Kanat açıklığı 7,3-10,5 mm, boyu 3,9-4,9 mm’dir (Şekil 10a,b). Kanatlar saydam ve koyu kahverengi damarlıdır. Kanatların üzerinde sarı kıllar vardır. Dinlenme anında kanatlar vücudu çatı şeklinde örter. Haziran-ekim aylarında doğada bulunan bu tür, larva ve ergin dönemi boyunca ortalama 150 adet P. citri nimfini tüketebilmektedir. Erginleri ağaçların genellikle iç kısımlarında korunaklı yerlerde bulunur. Kitle halinde üretilip salındığında unlubit popülasyonu üzerinde tek başına etkili olmamıştır.

Turunçgil Unlu Biti Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Bahçe temizliğine dikkat edilmeli, ilkbaharda çıkışlardan önce toprak işlemesi yapılmalıdır. Ağaç taçları birbirine temas etmemelidir. Güneşlenme ve hava akımını sağlayacak şekilde tekniğine uygun bahçe tesis edilmeli ve budama yapılmalıdır. Bahçe içerisinde bulunan semizotu, sirken gibi zararlıya konukçuluk yapan yabancı otlarla ilkbahar mücadelesi yapılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Turunçgil Unlu Bitii ile mücadelede biyolojik mücadele çok etkilidir. Salınan faydalı böceklerin başarılı olabilmesi için salımlar günün serin saatlerinde yapılmalıdır. Karınca faaliyeti olan bahçelerde faydalı böcek salımlarından önce ağaçların gövdesinin kök boğazına yakın kısmına daire şeklinde yapışkan madde sürülerek ve ağaçların toprakla temas eden dal uçları budanarak karınca faaliyeti önlenmelidir.

Turunçgil Unlu Biti ile bulaşık bahçelere nisandan itibaren ekim ayı sonuna kadar faydalı böcek salımları yapılabilir (Şekil 17). Nisan ayı ortalarından itibaren bahçedeki ağaçlarda gövde ve ana dallar kontrol edilir. Yapılan kontrollerde Unlu Biti'n yumurta ve diğer dönemlerinden biri saptanınca ağaç bulaşık sayılır. Bulaşık ağaç oranına göre ağaç başına verilecek predatör ve parazitoid sayısı hesaplanır.

Meyveler fındık iriliğine gelince bulaşık ağaç oranı meyve kontrolleri ile yapılır. Belli sayıda ağaçta 4 ayrı yönden ve bir de içten olmak üzere 5’er meyve kontrol edilir. Meyvelerin fındık iriliğine gelmesinden haziran ayının son yarısına kadar olan dönemde meyve çanak yaprakları arası, temmuz ayından itibaren ise bitişik meyveler ve yaprağa temas eden meyveler kontrol edilir.

Mayıs ayı sonuna kadar % 5 ağaç, haziran ayı sonuna kadar ise % 8 ağaç veya meyve bulaşıklığı saptanırsa ağaç başına 2-3 adet C. montrouzieri ile l0
adet L. dactylopii salınması gerekir.

Ağustos ayında gerek ağaç ve gerekse meyve bulaşıklığı %15 olursa ağaç başına 4-5 adet predatör ile 10 adet parazitoid verilir.

Bu dönemde meyve bulaşıklığı daha yüksek oranda saptanır ve koloni oluşumu görülürse 5-l0 adet veya daha çok sayıda predatör ile iki katı parazitoid salınır. Eylül ayında %20 ağaç ve meyve bulaşıklığı bulunan bahçeye iklim durumuna göre kasım sonuna kadar ağaç başına 10 adet predatör ve 20 adet parazitoid salımına devam edilir.

Yoğun unlubit popülasyonu görülen bahçelerde parazitoid ve predatör salımından önce yazlık yağ uygulanarak zararlı popülasyonu düşürülmelidir. Yazlık yağ uygulamasından bir hafta sonra ise yukarıda belirtilen sayılar dikkate alınarak parazitoid ve predatör salımı yapılmalıdır.

Zararlının yumurta döneminin yoğun olduğu durumlarda öncelikle predatör salımları, takiben parazitoit salımları yapılır. İkinci ve üçüncü dönem Unlu Biti nimflerin yoğun olduğu durumlarda ise faydalı salımlarına parazitoit ile başlanmalıdır. Turunçgil Unlu Biti'nin baskı altında tutulmasında yerli doğal düşmanların da önemli bir payı vardır. Bu nedenle, turunçgil hastalık ve zararlıları ile yapılacak mücadelede kullanılacak ilaçların faydalı böceklere en az etkili seçici özellikte olmasına dikkat edilmelidir. Türkiye’de turunçgil Unlu Biti, tekniğine uygun yapılan biyolojik mücadele uygulamalarıyla ekonomik zarar seviyesinin altında tutulabilmektedir.

Kimyasal Mücadele

Bahçedeki meyveler fındık (greyfurtta ceviz büyüklüğünde) iriliğine geldiği zaman ağacın 4 ayrı yönünden ve içten her ağaç için 5’er meyve olmak üzere toplam 100 meyve kontrol edilir. Mayıs-Temmuz aylarında %5 ağaç veya %10 meyve bulaşıklığı, temmuz-eylül ayları arasında ise % 15-20 meyve bulaşıklığı saptandığında ilaçlamaya karar verilir. İlaç uygulamasında iyi bir kaplama sağlayacak aletler kullanılmalıdır. Aletin seçiminde ağaçların büyüklüğü, taçlanma durumu, ilacın cinsi ve formülasyonu da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu amaç için yeterli kaplama sağlayacak yüksek basınçlı motorlu bahçe pülvarizatörleri uygundur. Zararlının mücadelesinde kullanılacak bitki koruma ürünleri aşağıda verilmiştir.

Turunçgil Unlu Biti İçin Kullanılabilecek İlaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası   süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Spirotetramat 100 g/l	SC	100 ml	14	23
Kontrollü olarak tavsiye edilen ilaçlar
Yazlık yağ 700 g/l	EM	1,5 lt	21	-
Yazlık yağ 850 g/l	EM	1,25 lt	21	-