Patates Güvesi

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Erginin kanat açıklığı 13-17 mm’dir. Kanatları çok dar, vücut ince uzun olup, 5-6 mm boyundadır. Ön kanatlar grimsi kahverengi, üzeri koyu kahverengi irili ufaklı noktalar bulunur. Alt kanatlar ince uzun, gri renkli ve kenarları saçaklıdır (Şekil 4 c). Yumurta, 0.5 mm uzunluğunda oval, parlak krem rengindedir.

Patates yumrularıyla beslenen larvanın vücudu pembemsi beyaz, yapraklarıyla beslenenlerde ise yeşildir. Baş koyu kahverengidir. Olgun larva 8-10 mm uzunluğundadır (Şekil 4 a).

Pupası ince dokulu beyaz bir kokon içindedir. Önceleri yeşilimsi sarı, daha sonra kahverengine dönüşür. Pupanın boyu 6-7 mm’dir (Şekil 4 b).

Zararlı kışı depo veya tarlada kalmış patatesler üzerinde larva ve pupa halinde geçirir. İlkbaharda ortalama hava sıcaklığının 15ºC’ye ulaşması ile (mart sonu-nisan başı) erginler çıkar ve 2-4 gün sonra çiftleşerek yumurta bırakmaya başlar. Kelebekler gece aktiftir. Yumurtalar, Solanaceae familyasına ait bitki yapraklarının alt yüzüne, çiçek ve tomurcuk yapraklarına, sürgünlerine bırakılır. Patatesin hasat döneminde ise yumurtalar toprak yüzeyine yakın yumruların gözlerinin yakınına, yarık ve çatlaklara ve hasadı yapılarak toprak üstüne yığılmış patateslere bırakılır. Bir dişi 100-200 adet yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar tarlada yaprak ve sürgünlerde, depoda patates yumrularında galeriler açarak beslenir. Gelişmesini tamamlayan larva patates yumrusunu terk ederek göz çukurlarında, çuvallar üzerinde, bitki artıkları ve duvar aralıklarında beyaz bir kokon örerek pupa olur.

Tarlada yapraklarda zarar yapan larvalar ise, toprak yüzeyinde bulunan bitki artıkları arasında, ipliksi salgılarla birleştirdiği toprak parçalarıyla oluşan bir kokon içinde pupa olur. Zararlı yılda çevre koşullarına bağlı olarak tarlada 2-3, depoda ise 5-8 döl verir.

Solanaceae familyasına ait tütün, patlıcan, domates, biber gibi kültür bitkilerin yanı sıra, yabani Solanaceae bitkileri de Patates güvesi’nin konukçuları arasındadır. Patlıcan, patates, tütün ve domates yapraklarında bulunduğunda yaprağın iki epidermisi arasında beslenerek yapraklarda oluşturduğu şeffaf boşluklar daha sonra kahverengine dönüşerek kurur (Şekil 4 f).

Patates yumrusu üzerindeki gözler etrafına bırakılan yumurtalardan çıkan larvalar yumru içine girerek düzgün olmayan galeriler açar. Sert yüzeyli olan bu galerilerin içi beyaz renkte pisliklerle doludur. Galerilerin ağzında ise yumru üzerinde biriken siyah renkteki pislikler ile zararlının varlığı kolayca anlaşılır. Zarar görmüş yumrular bakteri ve funguslarla daha çabuk bulaşarak çürürler. Tarlada yumruya bulaşan zararlı, ambarda uygun şartları bulunca, çoğalmaya devam eder. Patates yumrusunda gözlerin zarar görmesi sonucunda, özellikle tohumluk patateslerin tohum özellikleri kaybolur (Şekil 4 d, e).

Patates güvesi bitki karantinası listesinde yer almaktadır.

Doğal Düşmanları

Patates güvesinin ülkemizde tespit edilen doğal düşmanları aşağıda verilmiştir.

Parazitoitleri

• Bracon brevicornis Wesmael Hymenoptera: Braconidae
• Bracon gennuensis (Marshall) Hymenoptera: Braconidae
• Bracon nigricans Szepligeti Hymenoptera: Braconidae
• Bracon (Habrobracon) variegator Spinola Hymenoptera: Braconidae
• Diadegma puchripes Kokrijev Hymenoptera: Braconidae
• Temelucha sp. Hymenoptera: Braconidae

Patates Güvesi Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Patates güvesi bulaşmalarına engel olmak için patates bitkisinde, çapalama, boğaz doldurma ve bakım işlemlerinin iyi yapılması oldukça önemlidir.
• Hasat edilen patatesler tarla kenarında yığın yapılmadan depoya taşınmalı, öğleden sonra ve akşamüzeri kelebeklerin yumurta bırakmalarına meydan verilmemelidir.
• Depolardaki temiz ürünün dışarıdan gelebilecek bulaşmadan korumak için, pencerelere kelebeklerin geçemeyeceği sıklıkta tel takılmasına, depoya bulaşık çuval ve malzemenin konulmamasına, boş depo temizliğine özen gösterilmelidir.
• Zararlı 10°C’nin altında gelişmediğinden patatesler bu sıcaklığın altında emniyetle depolanabilir.

Kimyasal Mücadele

Tarla (yeşil aksam) ve depo olmak üzere iki şekilde yapılır.
‍

Yeşil aksam ilaçlaması

İlaçlamaya bitki çıkışından hemen sonra patates tarlasına asılacak 1 adet tuzak/da eşeysel çekici tuzaklar ile başlanır. Tuzaklar haftalık aralıklarla kontrol edilir. Eşeysel çekici feromon tuzağında ilk ergin yakalandığında, birinci ilaçlama yapılır. Birinci ilaçlamadan bir ay sonra ikinci ilaçlama ve hasattan 15 gün önce üçüncü ilaçlama yapılır.

Depo ilaçlaması

Soğutma sistemli veya sıcaklığı 10°C’nin altında olan depolarda zararlı bulunsa bile gelişememektedir. Bu tip depolarda herhangi bir ilaçlama yapmaya gerek yoktur. Bu şekilde depolamanın yapılmadığı ve zararlının yoğun olduğu yerlerde depolamadan önce yumru ilaçlaması yapılır.

Boş depo ilaçlamalarında, deponun tamamen boş olması ve ürün konulmadan 20- 25 gün önce ilaçlanması gerekir. Boş depoda ilaçlamaya başlamadan önce, deponun her tarafı sert bir süpürge ile iyice süpürülerek toplanan artıklar imha edilmelidir. Bütün delik ve çatlaklar gözden geçirilerek onarılmalıdır.

Deponun her tarafının yüzey ölçüleri hesaplanarak m² üzerinden önerilen ilaç miktarı kuru yer kalmayacak şekilde bütün yüzeye püskürtülmelidir.

Patates güvesi’nin kimyasal mücadelesinde kullanılacak Bitki koruma ürünleri ve dozları aşağıda yer almaktadır.

Patates Güvesi İçin Kullanılabilecek İlaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Spinetoram 120 g/l	SC	50 ml (ergin) / da (Yeşil aksam ilaçlaması)	3	5
Geçici olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Pirimiphos Methyl 500 g/l	EC	300 ml/100 m²’ye (boş ambar ilaçlaması)	15	1B