Pamukta Tütün Beyazsineği

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Erginlerin boyu 1 mm ve görünüşleri beyazdır. Kanat ve vücut üzeri beyaz tozlu görünüşte bir mum tabakası ile kaplıdır. Gözler kırmızı renklidir (Şekil 24a).

Gözle zor görülebilecek küçüklükte (0,25 mm) olan yumurtalar yaprak dokusuna dik olarak bırakılır. Bir dişi birkaç kez çiftleşir ve 300 kadar yumurta bırakır. Yumurta koymak için taze yaprakları ve yaprakların alt yüzeyini tercih eder. Yumurta pedicel adı verilen bir sapçık yardımı ile yaprağa bağlanır. Bu sapçık yardımı ile gereksinimi olan suyu ve besini bitki hücresinden almakta ve havanın nemine bağlı olmaksızın gelişmesini devam ettirebilmektedir. Yumurta bırakmak için en uygun sıcaklık 26- 27°C ve %60’ın üzerindeki orantılı nem koşullarıdır. 14°C’nin altında yumurta koyma işlemi, 10°C’nin altında ise ergin faaliyetleri yavaşlar veya durur. Yumurtalar 30°C sıcaklıkta 4 günde açılır.

Yumurtadan yeni çıkan birinci dönem larvalar oval yapılı ve hareketlidir. Soluk sarı renkli larva, önceleri kısa bir süre yaprak üzerinde gezinerek beslenmesine devam eder ve yaklaşık 8 saat içerisinde kendini yaprağa sabitleştirerek hareketsiz duruma geçer. Larva beslendikçe gelişir ve 4 dönem geçirir (Şekil 24b).

Larva üçüncü dönemde pupa dönemine girer. Dördüncü dönem larva, pupa olarak isimlendirilir. Pupa şekil olarak larvaya benzer. Pupa döneminde beslenme yoktur ve erginin oluşan kırmızı renkteki gözleri dıştan belirgin bir şekilde görülür. Yaz aylarında 2 haftada bir olmak üzere yılda 9-10 döl verir. Beyazsineğin üremesi ve gelişmesi için rüzgarsız, 30°C’nin üzerindeki sıcaklık ve %60’dan fazla orantılı nem en uygun koşullardır.

Beyazsinek yumurta ve pupa dönemi dışında bütün hayat dönemlerinde bitki özsuyu ile beslenir. Zarar gören bitkiler ciddi şekilde zayıflar ve gelişme durur. Bu şekilde gelişmesi zayıflayan bitkinin koza tutma kapasitesi düşer. Pamuk bitkisi koza tutsa bile kozaların gelişmesi tam olmadığından ağırlıkları düşük olur.

Beyazsinek bir diğer şekilde bitkide fumajin oluşturarak zarar verebilmektedir. Tatlı madde üzerinde bazı saprofit mantarların gelişmesi ile fumajin oluşur ve yoğun popülasyonlarda oluşan bu fumajin tüm bitkiyi kaplayarak pamuk bitkisinin siyah bir görünüm almasına neden olur (Şekil 25a). Fumajin kütlüye de bulaşarak lif kalitesini etkiler (Şekil 25b), ayrıca stomaları kapatması sonucu bitkide fotosentez yapma düzeni bozulur ve bu halin devamı bitkinin erken ölmesine neden olur.

Özellikle koza oluşturma döneminde zarar vermesi nedeniyle önemi artmakta ve üründe meydana getirdiği zarar, yoğunluğuna ve yoğunluk kazandığı döneme bağlı olarak %67’ye kadar çıkabilmektedir. Beyazsinek aynı zamanda bazı virüslere vektörlük yaparak hastalıkları bitkiden bitkiye taşıyarak dolaylı olarak da zarar verebilmektedir.

Doğal Düşmanları

Beyazsineğin, birçok etkili doğal düşmanı bulunmaktadır (Şekil 26). Bu türlerin korunması ve etkinliklerinin arttırılması, beyazsinekle mücadelede başarıyı arttıracak en önemli noktalardan biridir. Bu amaçla geniş spektrumlu kimyasallar yerine olabildiğince seçici insektisitler önerilmelidir. Ülkemizde tespit edilen doğal düşmanlar aşağıda verilmiştir.

Predatörler

• Chrysoperla carnea (Steph.) Neu.:Chrysopidae
• Exochomus flavipes Thonbg. Col.:Coccinellidae
• Nabis pseudoferus Rm. Hem.:Nabidae
• Deraeocoris spp. Hem.:Miridae
• Campylomma diversicornis Reut. Hem.:Miridae
• Orius spp. Hem.:Antocoridae
• Geocoris spp. Hem.:Lygaeidae
• Macrolophus caliginosus (Wagner) Hem.:Miridae
• Zanchius alatanus Hob. Hem.:Miridae

Parazitoidler

• Eretmocerus mundus Mercet Hym.:Aphelinidae
• Encarsia lutea (Masi) Hym.:Aphelinidae
• Prospaltella aspiticola M. Hym.:Aphelinidae

Pamukta Tütün Beyazsineğinin Mücadelesi

Kültürel Mücadele

Başta pamuk olmak üzere çok sayıda kültür bitkisinde zararlı olan beyazsinek mücadelesinde göz önünde bulundurulması gereken önemli noktalar vardır. Zararlıya karşı mücadelede kültürel önlemler aşağıda verilmiştir.

• Tüysüz ve erkenci pamuk çeşitleri tercih edilmelidir.
• Aşırı sulama ve aşırı azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.
• Bitki sıklığı tavsiyeye uygun olmalıdır.
• Sebze, bostan ve pamuk tarlalarının iç içe olmamasına özen gösterilmeli, bu biçimde ekim varsa hasadı takiben bitki artıkları toplanıp yok edilmelidir.
• Zararlının kışlamasına imkan veren narenciye bahçeleri gibi yerlerdeki yabancı otlar toprak işlemesiyle yok edilmelidir.
• Nicotiana ve soya fasulyesi tuzak bitki olarak kullanılabilir.

Biyolojik Mücadele

Etkili bir biyolojik mücadele yöntemi bulunmamaktadır. Ancak doğal düşmanlarının korunması, zararlı popülasyonunun baskı altında tutulmasında önem taşımaktadır. Bu nedenle zararlıya karşı kimyasal mücadele gerektiğinde doğal düşmanlara etkisi düşük preparatlar önerilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Kültürel önlemlerin uygulanmasına ve doğal düşmanların baskısına rağmen beyazsinek ekonomik zarar eşiğini aşıyorsa bu durumda ilaçlı mücadeleye karar verilmelidir. İlaçlı mücadelede yeşil aksam ilaçlamaları tercih edilmelidir. Beyazsineğe karşı ilaçlı mücadelede ekonomik zarar eşiği yaprak başına 5 ergin veya 10 larvadır. İlaçlamalarda tarla pülverizatörlerine yaprak altı meme setleri ilave edilmelidir.

Pamukta Tütün Beyazsineği İçin Önerilen İlaçlar

Aktif madde adı ve oranı	Formülasyon Tipi	Doz (100l su)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Pyriproxyfen 100 g/l	EC	50 ml / da larva	28	7C
Sulfoxaflor % 50 w/w	WG=WGD	7,5 gr/da	14	4C
Kontrollü olarak tavsiye edilen ilaçlar
Buprofezin 400 g/l	SC	100 ml/da Larva-Pupa	-	16
Geçici olarak tavsiye edilen ilaçlar
Imidacloprid 350 g/l	SC	85 ml / da nimf ergin	14	4A
Pirimiphos methyl 500 g/l	EC	200 ml / da larva ergin	4	1B
Acetamiprid % 20	SP	10 g/da nimf ergin	-	4A