Tanımı ve Yaşayışı
Pamuk unlubiti erkek bireyleri kanatlı ve dişileri kanatsızdır. Dişiler unlu bir tabakayla kaplı yaklaşık 2-5 mm uzunluğunda, 2-4 mm genişliğindedir. Protoraks ve metatoraks segmentlerinde 6 adet enlemesine koyu bant bulunur. Ergin bireylerin vücudunun etrafında mumla kaplanmış kıllar bulunur ve abdomen sonundaki bir çift kıl diğerlerine göre daha uzundur. Yumurta kesesi mumsu yumuşak bir yapıdır. Dişiler dokuz segmentli antenleri ile ayırt edilirler.Erkek bireyler siyahımsı kahverengidir. Yaklaşık 1 mm uzunluğundadır. Kanatları saydam ve bir çifttir. Erkek pupalar gevşek ipeksi beyaz bir kozayla kaplıdır. Abdomenin ucunda bir çift flament denilen mum salgısı vardır.
Pamuk unlubiti genellikle döllenmiş yumurta ile çoğalırlar. Yumurtalarını mumsu bir yumurta kesesi içerisine bırakırlar. Bir dişi 150-600 yumurta bırakabilmektedir. Yumurtalar 18-32 saatte açılırlar. Yumurta yaklaşık 0.37 mm uzunluğunda, 0.19 mm genişliğindedir. Dişi bireyler üç nimf dönemi geçirerek ergin olurlar. Erkek bireyler ise iki nimf, bir prepupa ve pupa dönemlerinden sonra ergin olurlar. Kışı dişi olarak kuytu yerlerde geçirirler. Bitkilerin çatlak ve yarıklarına saklanır. Sıcaklığa bağlı olarak gelişmesini 25-30 günde tamamlar.
Zarar Şekli, Ekonomik Önemi ve Yayılışı
Ergin ve nimfler bitkilerin kök, yaprak, dal, gövde ve meyvelerinde bitki öz suyunu emerek beslenirler. Bunun sonucunda bitkinin vejetatif kısımlarında renk farklılaşması, sararma, rozetleşme, cüceleşme, solgunluk, yapraklarda kıvrılma, nekrotik lekeler, erken yaprak dökülmesi ve kozalarda şekil bozuklukları görülür. Bitkilerde erken yaşlanma ve geriye doğru ölüm meydana gelir.
Zararlının ballımsı madde salgılaması sonucu bitkide fumajin oluşur, stomalar kapanır, fotosentez azalır ve pamuğun lif kalitesi düşer. Zararlı stres altındaki bitkileri sağlıklı olanlara oranla daha fazla tercih eder.
Ülkemizde ilk defa Adana’da süs bitkilerinde görülmüştür. Daha sonra pamukta Adana, Mersin, İzmir ve Aydın’da tespit edilmiştir. Zararlının konukçusu olduğu kültür bitkileri ülkemizde yetiştiriciliği yapılan ve ekonomik anlamda önemli olan kültür bitkileridir. Rüzgar, yüzeysel su, insan, hayvan gibi doğal yollar, tarım alet-makinaları, tarımsal sulama ve ticari yolla hızlı bir yayılma kapasitesine sahiptir.
Konukçuları
Polifag bir zararlıdır. Özellikle Malvaceae familyasından bitkileri tercih eder. Başta pamuk olmak üzere, bamya, ayçiçeği, susam, tütün, domates, patlıcan, biber, patates, mısır, nar, dut, japon gülü, mine çalısı, krizantem, pervane çiçeği gibi kültür ve süs bitkileri ile yabancı otlardan topalak, pıtrak, sirken, tarla sarmaşığı, köygöçüren, semizotu, horozibiği, portakal nergisi gibi bitkiler konukçuları arasındadır.
Doğal Düşmanları ve Etkinlikleri
Ülkemizde bulunan türlerden Aenasius arizonensis (Girault) (=Aenasius bambawalei Hayat)(Hym.: Encyrtidae) en önemli doğal düşmanıdır. Bunun dışında ülkemizde bulunanyararlı böcekler aşağıda verilmiştir.
İlgili Ürünler
Parazitoitleri
Leptomastix dactylopii (Howard) (Hym.: Encyrtidae)
Leptomastix epona (Walker) (Hym.: Encyrtidae)
Anagyrus sp. near dactylopii (Howard) (Hym.: Encyrtidae)
Anagyrus aligarhensis Agarwal & Alam (Hym.: Encyrtidae)
Predatörleri
Chrysoperla carnea (Steph.) (Neur.:Chrysopidae)
Cryptolaemus montrouzieri Mulsant (Col.: Coccinellidae)
Nephus sp. (Col.: Coccinellidae)
Scymnus sp. (Col.: Coccinellidae)
Mücadelesi
Karantina Önlemleri
Pamuk unlubiti yeni bulaştığı alanlarda eradike edilmelidir.
Kültürel Önlemler
Zararlı ile mücadelede kültürel önlemler büyük önem taşır.
- Geç ekim yapılmamalı ve erkenci çeşitler tercih edilmelidir.
- Sık ekim yapılmamalıdır.
- Bitkiyi strese sokmayacak şekilde dengeli sulama ve gübreleme yapılmalıdır.
- Zararlının konukçusu olan tarla içi ve kenarı ile su kanalına yakın yabancı otlar ilk bulaşmaların önlenmesi için temizlenmelidir.
- Tarla kenarındaki bulaşık bitkiler toplanarak imha edilmelidir.
- Zararlının bulaşık olduğu tarladan taşınması bitkisel materyal, alet, makine, insan ve hayvan hareketleri ile olduğu için bu alanlardan diğer alanlara bulaşmaları önlemek zararlının yayılmasını engellemek bakımından önemlidir.
- Zararlının sonraki yıllardaki popülasyonunu azaltmak için hasattan sonra tarlada bitki artıkları bırakılmamalıdır.
Biyolojik Mücadele
Zararlının popülasyon artışı sıcaklık artışıyla doğru orantılıdır. Bu bakımdan havaların daha serin olduğu erken dönemde kimyasal mücadele için acele edilmemelidir. Özellikle Aenasius arizonensis parazitoit türünün etkinliği oldukça yüksektir. Doğal düşmanlarının korunması, zararlı popülasyonunun baskı altında tutulmasında önem taşımaktadır. Bu nedenle zararlıya karşı kimyasal mücadele gerektiğinde doğal düşmanlara etkisi düşük seçici preparatlar önerilmelidir.
Kimyasal Mücadele
Fide döneminde bitki başına 25, taraklanma döneminde 110, erken koza döneminde 150 ergin+nimf görüldüğünde kimyasal mücadele önerilir.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlığın “Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı" ile "Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı Mobil Uygulaması” nda yayınlanan ve tavsiye edilen bitki koruma ürünü kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
Vejetatif aksam ilaçlamaları için, hidrolik tarla pülverizatörü, sırt pülverizatörü (mekanik, otomatik, motorlu) veya sırt atomizörü kullanılır.
İlaçlama tekniği
Yeşil aksam ilaçlamalarında ilaçlama, çiğ kalktıktan sonra, rüzgarsız ve günün serin saatlerinde yapılmalıdır.