Elmada Phytophthora Kök ve Kökboğazı Çürüklüğü

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Elmada Phytophthora kök ve kökboğazı çürüklüğüne Phytophthora cactorum fungal etmeni neden olmaktadır.

Phytophthora türleri, toprak kökenli fungus benzeri organizmalar olup, elma ağaçlarının kök ve kökboğazında hastalık oluştururlar. Elmada kök ve kökboğazı çürüklüğüne genellikle P. cactorum neden olur. Bazı izolatlarda, özellikle stres altında klamidospor oluşumu görülür. Optimum gelişme sıcaklığı 25°C’dir. Phytophthora türleri, enfekteli konukçu bitkide miselyum veya oospor; toprakta veya bitki artıkları üzerinde oospor olarak canlılığını sürdürür. En önemli enfeksiyon yapıları, sporangium içerisinde oluşan zoosporlardır. En fazla sporangium oluşumu ve zoospor çıkışı, toprağın suyla doygun olduğu durumlarda görülür. Primer inokulum kaynağı fidanlıklar ya da sulama suyu olabildiğinden etmen uzun mesafelere taşınabilir.

Hastalıklı ağaçlarda genel bir gelişme geriliği söz konusudur. Kök ve kökboğazı çürüklüğü belirtileri görülen ağaçların yaprakları ilkbaharda sararır. Yaprakların normalden küçük kaldığı ve yaprak sayısının azalması dikkat çekicidir (Şekil 94a). Sonbaharda bu renk değişikliği genellikle yaprakların morumsu ve bronz bir renk alması şeklinde olmaktadır (Şekil 94b).

Diğer belirtiler birçok ağaçta sürgün ucu gelişimi, meyve büyüklüğü ve verimin azalması; gözle görülen kanser ve renk değişiklikleri, toprak seviyesinde ve altında ya da kökboğazında kabuk çürüklüğüdür.

Kök ve kökboğazı çürüklüğü belirtileri Phytophthora türleri için karakteristiktir. Kabuk kaldırıldığında sağlıklı ve beyaz dokuların yerini turuncudan kırmızımsı-kahverengiye kadar değişen ve sonunda koyu kahverengi olan nekrotik dokuların aldığı görülür (Şekil 95a). Sağlıklı ve nekrotik dokular belirgin bir çizgiyle birbirinden ayrılırlar.

Kökboğazı çürüklüğünde enfeksiyon toprak altında köklenmenin başladığı noktada meydana gelir ve primer köklere doğru ilerler. Nekrozlar bazen de aşı noktasına kadar ilerler fakat nadiren aşı noktasının üzerine çıkar. Hastalıklı bitki dokuları üzerinde gözle görülür fungal yapıların (miselyum, piknit, sklerot vb.) olmayışı, Phytophthora kök ve kökboğazı çürüklüğü hastalığının diğer hastalıklardan ayrılmasında önemli bir özelliktir.

Hastalık ülkemizde İç Anadolu (Ankara, Aksaray, Karaman, Kayseri, Konya, Niğde, Yozgat) ve Akdeniz (Adana, Antalya, Isparta, Kahramanmaraş, Mersin) Bölgelerinde tespit edilmiş olup, özellikle ülkemiz elma üretiminin yaklaşık yarısının yapıldığı Isparta, Karaman ve Niğde illerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan anaçlardan M-26 (bodur) ve MM-106 (yarı bodur) hastalığa karşı hassas olduğundan, bu anaçlarla kurulan tüm bahçeler potansiyel bir risk altındadır.

Bu nedenle hastalık ekonomik öneme sahiptir. Çok geniş bir konukçu dizisine sahiptir. Elma dışında armut, ayva, avokado, badem, ceviz, kestane, kiraz, kayısı, şeftali, erik, turunçgil, zeytin, Trabzon hurması, çilek, kivi gibi meyveler; bezelye, börülce, biber, patlıcan, havuç, soya fasulyesi gibi sebzeler; patates, tütün, susam gibi endüstri bitkileri ile bazı orman ağaçları ve süs bitkileri konukçuları arasındadır.

Elmada Phytophthora Kök ve Kökboğazı Çürüklüğü Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Fidanlıklar ve meyve bahçeleri fazla su tutan ağır topraklarda kurulmamalı, kurulmuşsa drenajı sağlanmalıdır.
• Hastalıktan ari, sağlıklı fidan kullanılmalıdır.
• Bahçe tesisinde hastalığa karşı daha dayanıklı olduğu bilinen anaçlar tercih edilmelidir.
• Taban suyunun yüksek olduğu arazilerde sırta dikim yapılmalıdır.
• Aşırı sulamadan kaçınılmalı ve suyun bitkiye değmesi engellenmelidir.
• Damla sulama tercih edilmeli fakat damlatıcılar bitkiye çok yakın çekilmemeli bunun yerine taç iz düşümü hizasına konulmalıdır.
• Toprak işlemesi sırasında kök ve kökboğazının yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
• Hasta bitkiler sökülerek hemen imha edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama, koruyucu olarak dikimle birlikte yapılabilir. Hastalığın görüldüğü bahçelerde ise toprak ve yaprak uygulamaları şeklinde yapılır.

İlaçlama Zamanı

Toprak uygulamaları (tedavi edici/koruyucu)

1. İlaçlama: İlkbahar başlangıcında (çiçeklenme öncesi),

2. İlaçlama: Sonbaharda (ekim ayı) olmak üzere yılda 2 kez yapılır.

Yeşil aksam uygulamalarına ise ilkbaharda ağaçların yeşermesiyle başlanır. Uygulamalar vejetasyon süresince 30-60 gün aralıklarla tekrarlanabilir.

Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları Ek 4’de verilmiştir.