Soğan Yetiştiriciliği

Soğanın anavatanı Batı Asya’dır. Memleketimizde de soğan geniş ölçüde yetiştirilmektedir. İnsanlar tarafından tüketiminin eski Mısırlılar zamanına kadar uzandığı tarihi eserlerden anlaşılmaktadır.

Soğan Amaryllidaceae familyası, Allium L. Türü içinde incelenmektedir. Allium cepa’nin 3 önemli varyetesi bulunur.

Allium cepa var. Cepa: Dünyada en çok yayılmış ve halen mutfaklarımızda kullandığımız soğandır.

Allium cepa var. Viciporum: Soğuklara dayanıklı çok senelik bir bitkidir.

Allium cepa var. Aggegatum: Patates soğanıdır.

Soğanın kullanım sahası oldukça fazladır. İç pazarın ihtiyacı karşılandığı gibi ihracatta da önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde 105.000 ha alanda 2.100.000 ton kuru soğan üretilmektedir. Ayrıca 235.000 ton da taze soğan üretimi vardır. 100 g taze kuru soğanda; 1,4 g protein, 0,2g yağ, 88,1 g su, 8,9 g karbonhidrat ve 0,8 g selüloz bulunmaktadır. Kalori değeri 46’dır. Soğanda A, B1, B2 ve C vitaminleri de vardır.

Soğan Nasıl Bir Bitkidir?

Soğan insan beslenmesinde özel yeri olan bir sebzedir. Taze veya kuru olarak tüketildiği gibi son yıllarda kurutma sanayisinde işlenerek bazı yiyeceklerin hazırlanmasında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Soğan genel olarak iki yıllık bir bitkidir. Birinci yıl yumru, ikinci yılda tohum oluşur.

Botanik Özellikleri

Kök

Soğanda kökler müstakildir yani her kök gövdeye ayrı ayrı bağlanmıştır; ancak kökler yaşlandığı zaman bazen çatallaşarak saçak kök görünümü kazanır. Soğan oldukça yüzlek köklüdür. Köklerin yaklaşık %75 i toprağın 20-25 cm derinliğinde gelişir. Kökler dar bir açı ile toprağa girdiğinden soğanı sık yetiştirmek mümkün olmaktadır. Kökler ince, uzun ve beyaz renklidir.

Gövde

Kök ile yaprağın birleştiği kısımda soğanın gövdesi oluşur. Dışarıdan görmek mümkün değildir; ancak kökler kesilir ve yapraklar kopartılırsa ortaya çıkar. Yassı ortası kalın bir düğmeye benzemektedir.

1-4 mm kalınlık, 6-12 mm çapta konik bir görünümü vardır. Üzerinde bazen bir, çoğu kez birkaç sürgün ucu bulunur. Soğanın halk arasında gövde denen kısmını, etli yaprak kınları oluşturur.Toprak dışındaki kın gövdenin boyu türlere ve varyetelere göre değişir. Yaklaşık 10-50 cm boy alır. Kın gövde yuvarlak kesitlidir.

Yaprak ve Baş

Kuvvetli gelişen organlardır. Yapraklar gövdeden ilk meydana geldikleri dönemde birbiri içine girmiş bir kın şeklinde gelişir. Önce dıştaki yapraklar sonra içteki yapraklar meydana gelir. Yapraklar etli, birbiri içinden çıkan, boru görünümünde, içi boş yapıdadır. Yaprak genellikle yeşil renktedir. Çeşide ve çevre şartlarına bağlı olarak 20-60 cm kadar boy alabilir.

Yaprak rengi gri renkten başlayarak koyu yeşile kadar değişen bir renklilik gösterir. Soğan yaprağının rengi içindeki mum tabakası ince olan çeşitlerde yaprak rengi daha koyu yeşildir. Mum tabakası kalınlaştıkça renk griye döner.

Yapraklar tam büyüklüğünü aldıktan sonra, gövdenin üstünde depo yaprakları halinde besin maddesi depolar. Bu dönemde her yaprağın taban kısmı gelişerek soğan yumrusunu oluşturur.

Dış kısımdaki depo yaprakları soğanı koruyacak şekilde gelişir. Bu yapraklar, parlak ve sert bir yapı kazanır. Güneşli ortamlarda gelişen ve hasattan sonra uzun süre kurumaya bırakılan soğanlarda bu koruma yaprağı sayısı daha fazla olur. Koruma yaprağı sayısı fazla olan çeşitler depolarda daha uzun süre muhafaza edilebilir. Yazlık soğan türlerinde koruma yaprağı sayısı azdır.

Çeşitlere göre soğan başları çok değişik formlar gösterir. Soğanların armut, yuvarlak, basık yuvarlak, çok basık yassı yuvarlak, uzunca yuvarlak, silindirik, konik ve topaç formları vardır. Ayrıca, başların kabukları kahverengi, sarı, yeşil, mor ve kırmızı renklidir. İç kısım eti beyaz, yeşil, sarı ve kırmızıdır.

Çiçek

Soğanlar iki veya üç sene sonunda çiçek açar. Tohumdan yetiştirilip baş veren soğanlar iki senede çiçeklenir. Küçük soğanlarla yani kıskalarla üretim yapıldığında ilk sene tohumdan kıska, ikinci sene kıskadan soğan, üçüncü sene soğandan çiçek oluşur. Soğan yumrusu yeterli iriliğe geldiğinde yaprakların ortasından diğer yapraklardan daha etli ve dayanıklı yapılı yumrudan itibaren genişleyerek karın yapan çiçeklerin bulunduğu üst kısımda tekrar incelen 40-100 cm uzunluğunda bir çiçek sapı meydana gelir.

Çiçek sapı, çıplak olup üzerinde yaprak bulunmaz. Çiçek sapı üzerinde oluşan çiçek tablasının üzeri başlangıçta bir zarla kaplıdır. Daha sonra bu zar yarılarak her biri 2-3 cm uzunluğunda bir çiçek sapı üzerinde bulunan çiçekler çıkar. 8-10 cm çapında top gibi görünen bu çiçeklerden tohumlar meydana gelir.

Soğan çiçekleri büyük bir çoğunlukla erselik karakterde olmakla beraber geniş oranda yabancı döllenme hâkimdir. Bu bakımdan ıslah çalışmaları ile tohum üretimi ve saf çeşitle yapılacak yetiştirmelerde izolasyona (Yabancı tozlanmadan korunma yöntemi) gerekli önem verilmelidir. Bunun yanında, bazı kültür formları arasında polen tozları (erkek tozları) kısır olanlar da mevcut olduğundan, bunlardan tohum alma gerektiğinde araya tozlayıcı baba çeşitlerin konulması gerekmektedir.

Tohum

Dişi organ 2-6 arasında tohum meydana getirir. Tohumların renkleri parlak siyahtır. Üstü kırışıktır. 1 g’da 200-275 adet tohum bulunur. Bin tane ağırlığı 2,7- 4 g arasında değişir. Tohumlar çimlenme güçlerini 2-3 yıl muhafaza eder. Tohumlar tarlaya ekildikten sonra 4-6 hafta bozulmadan kalabilir.

Soğan Çeşitleri

Soğanlar baş özelliklerine göre yazlık ve kışlık olmak üzere 2 gruba ayrılır.

Yazlık Soğanlar

• Kalın etlidir.
• Suludur.
• Açık renklidir.
• Uzun şekillidir.
• Kaba ve gevşektir.
• Tadı tatlıdır.
• Bekletmeye dayanıksızdır.  

Kışlık Soğanlar

• Sıkı başlıdır.
• Suyu azdır.
• Koyu renklidir.
• Basık şekillidir.
• Tadı acıdır.
• Bekletmeye dayanıklıdır.

Soğan Bitkisi İçin Sıcaklıklar Nasıl Olmalıdır?

Işıklanma süresi ve sıcaklık, soğan yetiştirmeyi kısıtlayan aynı derecede önemli iki faktördür. Baş soğan elde edebilmek için soğanın isteği olan minimum sıcaklık ve gün uzunluğunun olması gerekmektedir. Gün uzunluğuna, baş bağlama için ihtiyaç duyar. Bitkinin erken gelişme devresinde serin havaya gerek vardır. Fakat baş bağlama ve başın büyümesi için sıcaklığın fazla olması şarttır. Erken gelişme döneminde ortalama 12,8 °C, baş bağlamaya başladığı zaman 18-21°C, başın olgunlaşması için 24-27°C optimum sıcaklık ister. Soğan bitkisi -8°C ve hatta–10 °C sıcaklıklara dayanır.

Tohumun çimlenmesi için minimum toprak sıcaklığı 0 °C’dir. Optimum çıkış 20-25 °C’de olmaktadır.

Soğan Yetiştiriciliğinde Gün Uzunluğu

Erkenci çeşitler 10-12 saat, geççi çeşitler için 13-15 saat gün uzunluğu gereksinimi vardır. Akdeniz sahil kesimi için sonbahar ekimi yapılan yerlerde kısa gün soğanları seçilmelidir.

Soğanın Toprak İsteği Nasıldır?

Soğan, besin değeri yeterli, hafif karakterli topraklardan başlayarak, tınlı ve pek ağır olmamak koşuluyla hafif killi topraklarda da yetiştirilebilir.

Doğal olarak gevşek yapılı, yeterince su tutabilen, kök sisteminin yayıldığı alan derin, humuslu ve kolayca işlenebilen tınlı, verimli topraklar soğan için tercih edilir.

Soğanlar yüksek asiditeye karşı oldukça duyarlıdır. pH 6,0-6,5 arasında olmalıdır.

Soğan yetiştiriciliğinde münavebe gerekmektedir. Üst üste aynı tarlada soğan yetiştiriciliği yapılmamalıdır.

Tohum ile Üretim

Soğan tohumuna bazı yörelerde karaca adı verilir. Tohumla soğan üretilmesi, maliyeti ucuzlatan bir yoldur. Birçok soğan çeşidinde tohumun o yıl ekilmesi ile baş bağlama meydana gelir. Bu çeşitler ancak tohumla üretilir. Büyük alanlardaki üretimde kullanılan bir üretim şeklidir.

Tohumla üretim için tarlanın çok iyi hazırlanması gerekir. Tarla sonbaharda 15-20 cm derinlikte işlenir. İlkbaharda mart veya nisan aylarında toprak tava gelir gelmez yüzlek işlenir. Toprak kültivatör, tırmık ile iyi parçalanır ve silindirlenerek hafifçe bastırılır. Sonra tohumlar ekilir.

Soğan tohumunu mibzerle ekmek mümkündür. Mibzerin olmadığı durumlarda serpme ekilir. Elle serpme ekmede veya çıplak soğan tohumlarının mibzerle ekiminde dönüme 1-2 kg gibi oldukça fazla tohum kullanılır. Halbuki soğan tohumları kaplanıp ekilirse dönüme 0,3-0,5 kg tohum atılır. Böyle tohumlardan oluşan baş çapı ve kalitesi yüksek olur. Ayrıca seyreltme yapılmaya gerek kalmaz.

Tohumlar topraktaki nemden faydalanarak çimlenir. Tohumlar 2-3 cm derine atılır. Soğanlarda 25-30 cm sıra arası 8-12 cm sıra üzeri mesafe bırakılır. Çimlenme süresi hava şartlarına bağlı olarak 3-4 hafta sürebilir.

Fide ile Üretim

Yeşil soğan ve yemeklik taze baş soğan üretiminde kullanılan bir yöntemdir. Soğanın fide ile üretiminde tohumlar, sıra arası 5-10 cm sıra üzeri 0,5-1 cm olarak soğuk yastıklara ekilir. Soğuk bölgelerde ekim sıcak yastıklara yapılır. Üzerleri camlı çerçeve ile örtülür.

Fideler, kurşun kalem kalınlığına geldiklerinde tavalardan kökleri ile sökülerek tarlaya dikilir. Dikim aralığı 5x25 veya 5x30 cm’ dir. Bu yöntem genellikle küçük çaplı yetiştiriciliklerde kullanılır. Ekonomik bir yöntem değildir.

Kıska (Arpacık) ile Üretim

Bazı çeşitlerin tohumları ekildiğinde ne kadar özen gösterilirse gösterilsin o yıl büyük baş meydana gelmez. En fazla 1-2 cm çapında küçük soğanlar oluşur. Bu soğanlara kıska veya arpacık denir. Arpacıklar ikinci yıl dikilerek baş soğan elde edilir. Geniş alanlardaki üretimde ekonomik olmayan bir yöntemdir.

Arpacıkların elde edilmesi için 120-150 cm genişliğinde, boyu 20-25 m olabilen tahtalar hazırlanır. Bu tahtalar üzerine serpme veya sıraya tohum ekilir. m2 ye 5-7 g tohum atılır. Tohum ekim zamanı bölgelere göre şubattan başlar, mart, nisana kadar devam eder. Tohumlar 1-1,5 cm derine atılır, üstleri bastırılır. Arpacıklar 4-6 ay içinde istenen büyüklüğü alır. Arpacıklar topraktan çıkarıldıktan sonra 5-10 gün toprak üstünde bırakılır. Güneşte kurutulur. Sonra çuvallara doldurulup kışı geçirmek üzere nemi ve sıcaklığı az olan depolarda saklanır.

Dikim zamanı bölgelere bağlı olarak şubat ve mayıs arasıdır. Kıskalar kışın saklanırken iyi koşullar yaratılmamış ise ve dikimde büyük çaplı kıskalar kullanılmışsa bazı bitkiler çiçeğe kalkar. Bazen çiçeğe kalkan bitki sayısı %80’i geçer. Çiçeklenmeyen bitkiler baş yapar. Sıra arası 20–30 ve sıra üzeri 5 cm olacak şekilde tarlaya dikilir. Dekara 25-50 kg arasında arpacık hesaplanır. Dikim tek sıra, çift sıra ve çok sıralı yapılır.

Tepe Soğanı ile Üretim

Bu üretim şekli sadece bilimsel araştırmalarda ve bazı soğan türlerinde kullanılır. Yetiştiricilikte önemi yoktur. Bazı türlerde çiçek demetinin uç kısmında çiçekler yerine küçük soğancıklar meydana gelir. Bu soğancıklar kullanılarak üretim yapılır. Vegetatif bir üretim şeklidir.

Soğanda Gübreleme

Soğan toprakta organik maddelerin bulunmasını isteyen; fakat organik gübrelemeye hassas bir bitkidir. Ahır gübresinin yetiştirme sırasında verilmesi, birçok zararlının üremesine ve soğana zarar vermesine neden olur. Bu nedenle, ahır gübresi soğandan önce yetiştirilen bitkiye bol verilmeli ve soğan o bitkiden arta kalan ahır gübresini kullanmalıdır.

Soğan, ticaret gübresinden hoşlanır. Ortalama olarak dekara 8-10 kg azot, 8-10 kg fosfor ve 12-15 kg potasyum verilmesi verim ve kalite açısından yeterlidir; ancak verilecek gübrelerde aşırı azotlu gübre kullanmak başı çabuk büyütür fakat soğanın içi boş kalır, yani koflaşır. Mümkün olduğunca azotlu gübreler 3 defada atılmalıdır.

Fosforun tümü, azot ile potasyumun 1/3’ü ekimde taban gübresi olarak verilir. Geriye kalan azot ve potasyumlu gübrelerin bir kısmı ekimden 1 ay sonra, diğer kısmı da baş oluşturma döneminde verilir.

Soğanda Sulama

Soğanlar, yüzeysel köklü bir bitkidir. Köklerin çoğu toprağın 40-50 cm derinliğinde bulunur. Soğanlar, devamlı rutubetli bir toprakta yetiştiriliyorsa, bu gibi durumlarda fazla sulama zararlı olur; ayrıca uzun süre dayanıklılıklarını korumaları zorlaşır. Soğan en çok, baş bağlamadan olgunlaşmaya kadar geçen sürede suya ihtiyaç duyar. Bu kritik devrede soğanlar, tam olgunluğa varıncaya kadar haftada bir kez sulanmalıdır. İki sulama arasındaki süre; toprak bünyesi ve iklim şartlarına bağlı olarak az çok hafif değişiklikler gösterebilir.

Olgunluk devresinde sulama kesilir ve mümkün olduğunca toprağın çabuk kuruması sağlanmalıdır. Soğanlar masura sisteminde yetiştiriliyorsa karık usulü, eğer düzde yetiştirme yapılıyorsa yağmurlama usulü sulama yapılır. Son yıllarda ise damlama sulama usulü ile de yetiştiricilik yapılmaya da başlanmıştır.

Soğanda Çapalama

Dikimden başlayarak 10-15 cm boydan sonra ot alma ve toprağı kabartma amacıyla 1. çapa yapılır. Bitkinin gelişme durumuna göre 3-4 çapa yapılabilir.

Yabancı Otlarla Mücadele

Soğan yetiştirmeye uygun tarla seçimini yapmamız, başarılı olmamızda önemli rol oynar. Tarla seçerken toprak özellikleri yanında tarladaki yabancı ot yoğunluğu da önemli rol oynar.

Çok yıllık yabancı otların bulunduğu tarlaları tercih etmemek gerekir. Soğan yetiştirmeyi planladığımız tarlada ot mücadelesine bir yıl önceden başlamak gerekir. Soğan yetiştirilecek tarla sonbaharda 20-25 cm derinlikte sürülür. Bundan sonra yabancı ot oluşmuş ise kış döneminde fırsat olursa bir daha sürerek ekim zamanına kadar başka toprak işleme yapılmaz. Ekim, geç sonbahar veya kış döneminde yapılacağından o dönemde toprağın yüzeysel olarak işlenebileceği toprak tavı yakalandığında toprak ekime hazırlanmalıdır. Bu dönemde çeşitli yabancı ot ilaçları ile de ilaçlama yapılarak gerek çıkış yapmış gerekse çimlenmemiş yabancı ot tohumları öldürülebilir. Ancak bu tür ilaçlamalarda dikkatli olunmalıdır; çünkü toprakta kalacak olan ilaç kalıntıları ekilecek soğan tohumlarına da zarar verebilir.

Çimlenerek toprak yüzeyine çıkan soğanlar 3-4 yapraklı oldukları dönemde çok hafif bir çapalama yapılarak toprak yüzeyi yumuşatılır aynı zamanda da seyreltme yapılabilir; ancak çok dikkatli olmak ve soğanları yerinden oynatmamak gerekir.

Hasat Zamanı

Tohumla, fideyle veya arpacık ile üretilen soğanlar belli büyüklüğü alıp (2-3 cm baş çapına ulaşmış), yaprakları sararmaya başladığı an üst kısmı kırılarak yatırılır. Böylece soğanın başını daha çok olgunlaşması ve soğan başındaki kofluğun kaldırılması sağlanır. 15–20 gün sonra soğanların tamamen dış yaprakları kurur.

Erken dönemde pazara ürün sunmak istendiğinde baş gelişmesinin tamamlanıp alt yapraklar sarardığında hasat yapılır.

Baş Soğan Üretimi için Hasat Yapılması

Soğanın sökümü elle ve çapa kullanılarak yapılır. Geniş alanlardaki yetiştiriciliklerde özel hasat makineleri geliştirilmiştir. Soğanlar sökülüp çıkartılır. Toprak yüzünde 5-10 gün güneşte kurutulur. Fazla su uçurulur.

Bu anda havanın yağışsız olması şarttır. Ayrıca çok sıcak olmaması da gerekir. Bu durumda sökülen soğanların üzerine sap saman serilmelidir. Kurumanın varlığı, dokunulunca baş ile kuru sapın birbirinden kolayca ayrılması ile anlaşılır.

Hasat edilen soğanlar toplanır. Üst kuru saplar koparılarak atılır. Bazen saplar örülerek hevenk yapılır. Saklama hevenk şeklindedir. Sapları koparılan soğanlar çuvallara doldurulur. Bu soğanlar yıl boyunca tüketim için depolarda saklanır. Dönümden 750-3000 kg ürün alınır.

Tohum Üretimi için Hasat Yapılması

Tohumlar olgunlaştığında kapsüller gümüş renginde, tohumlar siyah renkli olur. Hasat zamanının belirlenmesinde iklim koşulları ve önceki yıllarda edilen tecrübeler dikkate alınır.

Geleneksel olarak çiçek tablalarındaki tohumların %5’inde olgunlaşma meydana geldiğinde hasat çiçek saplarının 10-20cm’lik kısmı ele kırılarak veya bir bıçakla kesilerek yapılır. Hasat sırasında kesilen veya kırılan tohumluk tablalar, tohum kaybı olmaması için saplarından elle tutulur.

Tohum hasadı mekanik olarak makinelerle yerden 15 cm yükseklikten yapılabilmektedir. Makine ile hasat için en uygun zaman tohumluk bitkilerinin %30’ i olgunlaştığı zamandır.

Tohumların dökülmesi için kurutma işlemi çadır veya plastik örtüler üzerinde yapılabilir. Kesilen tohum sapları bu örtüler üzerinde koruyuncaya kadar bekletilir. Ancak 200 cm yüksekliğinde bir yığında 5-6 gün sonra ısınma meydana gelir.

Kurutmadan sonra tohum ayırma, harman makineleri veya kombine makineler ile yapılabilir. Ancak soğan tohumları çok kolay zarar gördüğünden çok dikkatli olunması gerekmektedir.

Soğanın küçük sap ve çiçek tablası parçalarının tohum içinde kalmaması için tohumlar tohum temizleme makineleri ile temizlenir. Bu işlem sırasında zayıf tohumlar da ayrılır. Daha sonra tohumlar paketleme ve depolama metoduna bağlı olarak değişmekle birlikte %12 nem düzeyine kadar kurutulur.

Soğanda ortalama tohum verimi, yabancı tozlanan çeşitlerde ve ideal koşularda hektara 200 kg dır. Ancak bazı alanlarda 500-1000 kg arasında değişir. F1 hibrit çeşitlerinde ise tohum verimi hektara 50-100 kg dolayındadır. 1000 dane ağırlığı ise 3,6 g’ dır.

Hibrit Tohum Üretimi

Hibrit tohum üretiminde dişi ve erkek bitki sırası oranı genellikle 1:4 veya 1:8’ dir. Bu oran mekanizasyon durumuna ve baba hattın polen miktarına bağlı olarak değişebilir. Bazı durumlarda iki hattın çiçeklenme zamanını aynı zamana rastlatmak zor olabilir. Bunun için her iki hat farklı depolama koşullarında muhafaza edilir. Kısır olan ana hat içinde bulunan erkek kısır bitkiler, kontrol edilerek araziden uzaklaştırılır.

Baba hat bitkileri üzerinde meydana gelen tohumlar ya ana hattın tohumları hasat edilmeden önce hasat edilir ya da tohumun değerine göre sökülüp atılır. Ana ve baba sıraların karışmaması için ana ve baba sıralar ekim veya dikim sırasında mutlaka etiketlenmelidir. ‍

Soğan Tohumu Üretiminde Büyümeyi Düzenleyici Maddelerin Kullanımı

Değişik araştırıcılar tarafından yapılan çalışmalarda, büyümeyi düzenleyici maddelerin bulunduğu çözeltilerde tohumluk başlarının ıslatılmasının tohum verimini artırdığı belirlenmiştir.

Bir başka araştırma sonucuna göre bitkilerin %75’inde çiçek sapı görüldüğünde 480 ppm Ethephon uygulaması ile çiçek sapı uzunluğu kısaltılmıştır. Bu durum özellikle makineli hasat için önemlidir. Tohumların çimlenmesi etkilenmeksizin tohum verimi artırılmıştır.

Bitkilerin ilk çiçek sapları görüldüğünde ana bitkilere GA3 (Gibberellik asit) uygulanmasının etkisinin belirlenmesinin amaçlandığı başka bir araştırmada ise 50 ppm GA3 uygulaması çiçek sapı çıkış süresi %30 oranında kısaltılarak tohum sapının yüksekliğinde üniformluk (eşitlik) sağlanmıştır.

Bir diğer araştırmada ise GA3 ile muamele edilen bitkilerde çiçek tablaları daha büyük olmuştur. Tohum veriminde ise %30 dolayında bir artış meydana gelmiştir. Ayrıca tohumların çimlenmesi de bu uygulanmadan etkilenmiştir.

‍

Hasat Sonrası İşlemler

Soğanlar adi depolarda ya da soğuk hava depolarında muhafaza edilir. Depolama kalitesi, soğanın çeşidi ile yetişme koşullarına bağlıdır. Soğanlar tarlada, açık barakalarda, depolama öncesinde yada depoda suni araçlarla yeterince kurutulmalıdır. En uygun kurutma metodu depolardaki havalandırma sistemleridir. Soğanların boyunları sıkılaştığı zaman dış kabuk kolayca soyulabilecek duruma gelene kadar kurutma işlemine devam edilmelidir.

Soğanlar yeterince kurutulmazsa bozulur. Soğanlar tarlada filiz gelişimini azaltan maleik hidrazit uygulamaları yapılmadıkça mart ayı başından itibaren depolanmamalıdır. İlkbaharda pazarlanan soğanlar için çoğunlukla soğutmalı depolar kullanılır. Kurutmadan hemen sonra soğanlar soğuk hava depolarına yerleştirilir. Soğanlar depolarda uygun koşullar oluşturularak iyice kurutulduktan sonra 0°C ve %65-70 nispi nemde muhafaza edildiklerinde dormansi durumunda kalacak ve bozulmalardan ari olarak tutulabilecektir. Filiz gelişimi, çok yüksek depo sıcaklıklarının; kötü kurutulmuş ya da olgun olmayan soğanların kök gelişimi de çok yüksek nispi nem oranının bir göstergesidir.

Başarılı bir depolama için %65-70 civarında düşük nispi nem önerilebilir. Bununla birlikte %85’e kadar olan yüksek nispi nem ve iyi bir hava sirkülasyonu da başarılı depo sonuçları vermektedir. Diğer sebzelerde depolamada en iyi sonucu veren daha yüksek nispi nem oranı, soğanlarda kök ve çürüklük gelişimine sebep olmaktadır. Soğanlar, 25 kg’ lık çuvallarda paletler ile 500 kg civarında olan sandıklarda ya da yığın halinde depolanır. Soğanlar koku çekmeye meyilli diğer ürünler ile birlikte depolanmamalıdır. Ilık havalarda depodan çıkarılan soğanlar, nemin üzerlerinde yoğunlaşmasından ötürü tatlanmaya meyillidir; bu durum bozulmayı kolaylaştırır. Sıcaklığın kademeli olarak artırılması tatlanmayı giderebilir.

Soğan 5°C sıcaklık ve %10 CO2 : %3 O2 ile %5 CO2 : %3 O 2 ’den oluşan kontrollü atmosfer koşularında 34 hafta süreyle dahi depolandığında içsel bozulma artmaksızın, kök ve sürgün gelişimi engellenmiştir. Kontrollü atmosfer depolarında düşük O2 (%1’in altı)ve yüksek CO2 (%1’in üstü) konsantrasyonlarından kaçınılmalıdır.

Soğanlarda muhafaza değişik şekillerde yapılabilmektedir. Bunları basitten gelişmişe doğru şu şekilde sıralayabiliriz:

• Hevenkler halinde asarak muhafaza
• Lodalar halinde muhafaza
• Basit depolarda muhafaza
• Atmosfer kontrollü depolarda muhafaza

Hevenk halinde asarak muhafaza

Bu yöntem yazlık soğan çeşitlerinin muhafazasında kullanılır. Bu yöntemde yaprakları tamamen kurumamış olan soğanlar, başlar dışarıya doğru gelecek şekilde 8-10 kg ık hevenkler halinde örülerek serin havadar bir ortama asılırlar. Muhafaza süresi 2-4 ay kadardır. Süre sonunda soğanlar %40-60 arasında fire verirler.

Lodalar halinde muhafaza

Bu yöntem daha çok Marmara ve Trakya bölgelerinde uygulanır. Soğanlar LODA adı verilen yığınlarda tarlada muhafaza edilirler. Basit ancak son derece ekonomik bir yöntemdir. Tarlanın yüksek ve su basma riski olmayan bir yerine, yerden 20-30 cm yükseklikte adeta bir büyük palet şeklinde ağaçtan ızgara oluşturulur. Üstüne 8-10 cm kalınlığında biçerdöver sapı serilir. Bunun üzerine 2-3 sıra yüksekliğinde soğan serilir. Üstüne yine bir kat saman, bir kat soğan şeklinde 160-180 cm yüksekliğe kadar devam edilir.

Lodanın üzeri yanlar açık kalacak şekilde su geçirmeyen bir materyalle örtülür. Bu şekilde soğanların serin ve kuru olarak muhafazası sağlanmış olur. Bu yöntemle de doğanlar 6-8 ay muhafaza edilirler. Ancak fire miktarı %40-60 gibi değerlere ulaşır. Ekonomik ve pratik oluşu nedeniyle kullanılan bir yöntemdir.

Basit depolarda muhafaza

Bu depolar son derece basit yapılar olup depolarda sıcaklık ve nemin kontrolü yapılamaz. Havalandırmayı sağlayacak yeterli pencereyi taşıyan, nemden korunmuş her yapı bu amaçla kullanılır. Böyle depolarda soğanı 8 ay kadar muhafaza etmek mümkündür. Süre sonunda kayıp miktarı %30-40 arasında değişir.

Atmosfer kontrollü depolarda muhafaza

Bu depolarda muhafaza nedeniyle (%70-75 oransal nem, +1-2 °C ortam sıcaklığında) soğanlarda kalite kayıpları asgari seviyede olur. Ayrıca bu depolarda 8-9 aylık dönem sonundaki ağırlık kayıpları da %4-5 civarında olmaktadır. Bu nedenle atmosfer kontrollü depolarda soğan depolaması daima tercih edilmelidir.